65335 NoB9

160 NAUKA O BOGU

znawajmy również Ducha Świętego jako nie stworzonego i posiadającego jedną istotę, jedną moc z Bogiem Ojcem i Panem naszym Jezusem Chrystusem. (...) Nie może On bowiem być odłączony od Bóstwa, On, który jest w działaniu i w odpuszczaniu grzechów z Nim związany"²⁶.

Wkrótce potem, w roku 376, synod w Ikonium, któremu przewodniczył Amfiloch, włączył Ducha Świętego do wyznania nicejskiego, powołując się na argumenty Bazylego²⁷.

Definicja dogmatyczna została ostatecznie sformułowana na Pierwszym Soborze Konstantynopolitańskim w roku 381; od V wieku sobór ten jest uznawany za drugi w szeregu soborów powszechnych. Jego symbol został przedstawiony w roku 451 w Chalcedonie jako „wiara 150 Ojców" i zatwierdzony na soborze w Konstantynopolu^2B. Pod względem struktury jest to kontynuacja wyznania wiary w Nicei, rozszerzonego o część pneumatologiczną. Nie dosłownie wprawdzie, ale merytorycznie podjęto teologię substancji-osoby. Z punktu widzenia teologii dogmatów znaczenie tego tekstu dla teologii trynitarnej polega na tym, że:

•    symbol nicejski stał się powszechnie obowiązującą podstawą wiary

•    nauka o jedności i różności trzech „nazwań" stała się wiążąca

•    funkcja Ducha Świętego została dogmatycznie wyjaśniona.

Wstawka pneumatologiczną brzmi:

„Wierzymy (grec.) (wierzę — tac.) w Ducha Świętego, Pana

i Ożywiciela, który od Ojca (i Syna) pochodzi, który z Oj-

²⁶    DH 145; tzt 7, nr 8.

²⁷    Amfiloch, Ep. synod.; PG 34, 96.

²⁸    DH 150; tzt D 2/II, nr 55.

cem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwalę, który

mówił przez proroków".

Dalsze słowa wyznania wiary mówią o działaniu Ducha Świętego.

Wypowiedzi te są zorientowane całkowicie według teologii Bazylego. Zwraca uwagę fakt, że w doborze słów zarówno w piśmie, jak i w doksologiach widoczne są zapożyczenia; brak terminów filozoficznych.

1.    Tytuły Ducha Świętego brzmią: Pan i Ożywiciel. W tekście greckim są to imiesłowy przymiotnikowe: to kyńon (pneu-ma) = panujący Duch, to zoopoion = vivificans = ożywiający. W ten sposób została wyraźnie ukazana różnica między Duchem a Chrystusem — kyńos, z drugiej strony zachowano boską płaszczyznę panowania (por. 2 Kor 3,17). O ożywiającym działaniu Ducha mówi Pismo Święte (J 6,63; Rz 8,2; 2 Kor 3,6); jest ono w mocy Boga jako Stwórcy.

2.    Pojęcie pochodzenia od Ojca opiera się na J 15,26 (por. 1 Kor 2,12) i mówi o wewnętrznych relacjach Trójcy Świętej. Ojciec jest w stosunku do Syna i Ducha Początkiem. Ale Duch nie został zrodzony przez Ojca, lecz pochodzi od Niego, nie jest więc tożsamy z Synem. Z fragmentu tego wynika zarazem, że Duch nie został stworzony, nie jest stworzeniem.

3.    Miejsce Ducha Świętego obok Boga zostaje umocnione przez głoszenie, że odbiera On wspólnie z Ojcem i Synem taką samą cześć i chwałę (sym-proskynoumenon kai syndoxazome-non — simul adoratur (coadoratur) et conglońficatur = z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę). Nie znajduje się więc na niższym stopniu istnienia, niż Ojciec i Syn.

4.    I wreszcie ostatnim wyraźnym wskazaniem na uczestnictwo Ducha Świętego w życiu Boga jest wskazanie na udział