NoB9

80 NAUKA O BOGU

czemu oddasz swoje serce, jest wiaśnie twoim bogiem"⁴². — Mogą to być, jak wówczas w Izraelu, „obce" kulty czy też jakiekolwiek stworzone wartości, które stają się wartościami najwyższymi. Tam, gdzie się tak dzieje, człowiek mija się z Bogiem, i zarazem mija się z samym sobą. Opuszcza bowiem miłość Boga, która jest najwyższym dobrem. Pierwsze przykazanie nie jest w zamierzeniu wypowiedzią negatywną, lecz pozwala poznać Jahwe jako najwyższe Dobro. On jest miarą, według której określa się „dobro" wszystkich rzeczy i ludzi. Tego, że Bóg jest dobry, dowodzą zarówno dzieje życia poszczególnych ludzi, jak i historia ludów i ludzkości. Kult Jahwe włącza więc, jak przedstawiliśmy to już w innym kontekście, zasadniczą otwartość na wszelkie doświadczenia religijne.

Tutaj rodzi się dla Izraela pytanie, co decyduje o odrębności jego stosunku do Boga. Pierwsze spojrzenie kieruje się ku wyłączności kultu Jahwe. Pierwszym momentem odpowiedzi jest odparcie synkretyzmu, który w IX wieku chciał czcić zarówno Jahwe, jak i Baala. W inscenizacji sądu Bożego na górze Karmel Eliasz zmusza do podjęcia decyzji: „Dopółdż będziecie chwiać się na obie strony? Jeżeli Jahwe jest prawdziwym Bogiem, to Jemu służcie, a jeżeli Baal, to służcie jemu!" (1 Kri 18,21). Wynik: lud przekonany wyrokiem Boga „upadł na twarz, a potem rzekł: «Naprawdę Jahwe jest Bogiem! Naprawdę Pan jest Bogiem»" {1 Kri 18,39).

Sto lat później Ozeasz raz jeszcze sięga do tej sceny. Odwrócenie się od Baala jest warunkiem ukazanego jako związek małżeński przymierza Boga z Izraelem (Oz 2,18-25). Ten stosunek miłości nie potrzebuje już obrazowego przedstawienia (Oz 8,5; 13,2), lecz wyrażony zostaje w słowie Boga. Jego wypowiedź jest miarodajna dla wszystkich dziedzin życia — etyki, stosunków społecznych, prawa, wydarzeń w dziejach ludu.

⁴² M. Luther, Grosser Kathechismus. Das erste Gebot. BSELK 560.

Dalszym krokiem w kierunku monoteizmu jest unaocznił-nie relacji Jahwe-Izrael przez teologię przymierza. Wzorem I* I umowa hołdownicza, jaką wiadcy nowoasyryjscy zawierali / podbitym ludem. Ukazane są wyraźnie dwa aspekty: z jednej iiony absolutne i egzekwowane prawo Boga do panowania, i drugiej zobowiązanie Izraela do wierności. Wzorzec zostaje |mInak przewyższony, gdyż podstawą relacji Jahwe-Izrael jest ule podporządkowanie silą, lecz „zazdrosna" miłość Boga do ludu, która skłania lud do miłości Boga.

Starotestamentowa wiara w jednego Boga został ujęta v Szema Izrael:

„Słuchaj, Izraelu! Pan jest naszym Bogiem, Panem jedynym. Będziesz miłował Pan, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił" (Pwt 6,5 n.).

Tekst ten, dla nas wspaniałe wyznanie dojrzałego mono-'• izmu, sięga czasów, gdy Izrael walczył jeszcze z monolatrią. In przekonaniu, że lud należy tylko do Jahwe, opiera się przekonanie o Jego jedyności. Jemu zawdzięczamy wszystko, i więc nie możemy mieć obok Niego żadnego innego Boga. luk więc samoobjawienie się Boga prowadzi od doświadczeń ludu z Nim jako jedynym działającym do doświadczenia Jah-wn jako jedynego istniejącego Boga. Rezultat daje się wpisać In ogólnego przedstawienia Boga jako Istoty transcendentnej i wszystko uzasadniającej rzeczywistości, które umieściliśmy ud początku naszego traktatu. Dopiero teraz ta mglista abs-i ki keja staje się historyczną, żywą rzeczywistością.