62009 Śnieciowce2

Tabela 11.7. Najczęściej występujące śniecie zbóż

Nazwa choroby i grzyba	Porażane organy rośliny żywicielskiej	Sposób zakażenia	Rodzaj stosowanych zapraw nasiennych
Śnieć cuchnąca pszenicy -Tilletia caries (D.C.) Tul.	wszystkie części ziarniaków	przez kiełki	zaprawy działające powierzchniowo i zaprawy systemiczne
Śnieć gładka pszenicy -Tilletia levis Kiihn.	wszystkie części ziarniaków	przez kiełki	zaprawy działające powierzchniowo i zaprawy systemiczne
Śnieć karłowa pszenicy -Tilletia controversa Kuhn.	wszystkie części ziarniaków	przez kiełki	zaprawy systemiczne zawierające karboksynę lub bi-tertanol; skuteczność działania zapraw mniejsza niż w zwalczaniu innych głowni i śnieci zbóż

nych z głowniami, należącymi do klasy Usto-mycetes. Podobieństwo głowni i śnieci dotyczy objawów, tworzenia probazydiów w postaci teliospor, zakażania zbóż oraz zwalczania. Zakażenie zboża śniecią następuje, jak u wielu głowni, przez kiełki, a zwalczanie choroby polega na zaprawianiu ziarna fungicydami działającymi powierzchniowo lub syste-micznie.

Różnica między głowniowcami i śnieciow-cami polega na tworzeniu na podstawkach sporydiów przez grzyby pierwszego z wymienionych rzędów oraz zarodników podstawkowych przez gatunki drugiego rzędu.

Śnieć cuchnąca pszenicy

Tilletia caries (D.C.) Tul.

Występowanie i szkodliwość. Badania nad śniecią cuchnącą pszenicy odegrały dużą rolę w rozwoju fitopatologii. Do czasu opracowania metod zwalczania choroby przez zaprawienie ziarna siewnego była ona w Europie jed- • ną z najbardziej szkodliwych chorób roślin uprawnych. Najsilniejsze epidemie śnieci cuchnącej występowały w środkowej Europie. W Polsce jeszcze w pierwszych latach po drugiej wojnie światowej choroba ta wyrządzała w niektórych rejonach kraju bardzo duże szkody. Śnieć jako choroba pszenicy została opisana po raz pierwszy w roku 1755, a biologię grzyba, który ją powoduje, zbadano już na początku XIX stulecia. Powszechnie zaprawianie ziarna siewnego znacznie ograniczyło szkodliwość śnieci cuchnącej.

Objawy. Wyraźne objawy choroby występują dopiero po wykłoszeniu. Kłosy porażonych roślin są sinozielone i sterczą pionowo nie obciążone zdrowym ziarnem. Plewy i plew-ki kłosów są rozwarte i wypełnione pękatymi, matowymi, brunatnymi ziarniakami. Żiarniaki są wypełnione najpierw brunatnoczarną, mazistą masą, a następnie pyłem o charakterystycznym, bardzo silnym zapachu śledzia. Brunatnocz&rny pył stanowi zarodniki grzyba, zawierające trójmetyloaminę, substancję cuchnącą i trującą, mogącą spowodować skażenia produktów mącznych mikotoksyną. Źdźbła chorych roślin są przeważnie skrócone, a chore rośliny dłużej pozostają zielone w łanie pszenicy.

Etiologia. Grzyb Tilletia caries poraża rośliny z rodzaju Triticum, głównie odmiany należące do gatunku Triticum vulgare. Mniej wrażliwe są gatunki: I timofeevi i formy gatunku I persicum. Grzyb tworzy liczne patotypy, które identyfikuje się na podstawie reakcji 9 testowych odmian pszenicy. Dotychczas wyodrębniono ponad 70 patotypów T. caries.

Cykl rozwojowy. Grzyb I caries zimuje w postaci zarodników na ziarniakach. Najwię-

I

r-y-'

i

■\pv	co	25
'>.*v	c	(/) *N
•*	JO	CO O
•'V/ ^1i ;*f •	>-	k- *-> 0) (/)
		M
•ii *	— O	^Tj

.,V

i

:'fe - i

l'v

#■

.$tv

ć-.'.

g ^?

¥

i V-

A • •• •t.

¥■

•j, I;.-’ łW- i

p: ••Vav C.>* • U.4fii • > .»*.

K

¹

$8£-