66792 mazierski5

■^rtHrmfcnil ifunt liśifr rUcini&i. -won.gn.

KONCEPCJE PRAW PKZVROXJV    -    2!.!

0 będzie

ma więc

■ic apro-ga jacyeh . O tym wy kry-yc/nyeh. nv beda i. Przy-pomiaru ciężaru '.V czasie Izy pew-mtereso-y Kry ci;i

^ mo/.nżi

umiarów i relacje .i soosób

w. dość ograniczonym polu obserwacji i przy użyciu niezbyt dokładnych instrumentów pomiarowych może być bez znaczenia praktycznego, ale prr. użyciu dokładniejszego aparatu pomiarowego i w szerszym polu obserwacji zachodzi potrzeba uwzględnienia pominiętych warunków. Ze szczególnej toeri: względności wiemy, ze pomiar długości zależny jest od układu odniesieniu w którym daną ćiugość mierzymy. Otrzymuje się inny wynik pomiaru, gdy przedmiot jest w spoczynku, a inny wtedy, gdy jest z rucłiu. Fakt ten da sit stwierdzić dopiero wówczas, gdy rozporządzamy układami odniesienia, poruszającymi się ruchem prostolinijnym i jednostajnym, którego prędkość jest zbliżona do prędkości światła.

• Prawo zatem jest schematem matematycznie wyrażonym, przybliżonym tytko ''do’ rzeczywistości, a. nie adekwatnym tef^fdbicierri: Ten stan rzeczy przyczynia się do rozwoju nauk przyrodniczych, gayz ujawrua nieustannie coraz to nowe rozbieżności pomiędzy faktami empirycznymi a prawami. Rozbieżność tę określił — może zbyt idealistycznie — Piotr Duhem, według którego Jgtjiwo fizyczne jest konstrukcją • umysłowy |ctóra wyraża nie to, CO Się rzeczywiście "dzieje, ale to, có by się .działo, gdyby "^wne" "dokładnie ofereś-j Jo^^acunju tyły zrealizowanej. Ilustracją tego może być prawo Boylea., które odnosi się do gazów idealnych, a nie do rzeczywiście istniejących. Jcd-nakżg konstrukcja zwana prawem nie jest dp^pjna., Lecz,.narzucona przez rzeczywistość fizyczną, którą świadojff |£'^Pra'^żamy ,’i stylizujemy. „Gdyby rozpbćżęf b' z' miejsca od postulatu absolutnegocmpaśowania do rzeczywis

i

ua mu.

lirtCJ'.! a c ■ ic będą

ci:, jak a ■j    pra

to: atu r ze ić prawa

) jakim-

0    pewno •:ak pre-*.'51 upro-:.:ne, po schema-

war-ociatnym c okrośca . defi-

1    miłków, k o tyle

: w rajo zoS ta jo lifikaoiji

tości — zauważył Kazimierz Ajdukiewicz⁹ — postawionoby sobie zbyt trudne zadanie”. Zdaniem zaś Czesława Białobrzeskiego „prawom nie przysługuje realność poza rzeczami, do której się stosują. W oderwaniu od rzecz.', prawa należą do świata idealnego, nie do świata realnego”¹⁰. Formula praw,, przyrodniczego w postaci równania lub funkcji powinna być empiryczni-; zinterpretowana, ażeby można było ją uznać za wyrażenie empiryczne Praw;, przyrody muszą być stale konfrontowane z dowiądczeniem, które narzuca im ogrąfticzenia. Wyrazem tego ograniczenia jest, że zakres zmiennych występu

jących we wzorach-prawach jest wyznaczony przez dane obserwacji, a w;ę. przez samą rzeczywistość. Według autorów marksistowskich nie tylko prawo ale i hipoteza przyrodnicza iest odbiciem rzeczywistości.

Q 2. Pozytywistyczna teoria prawa. Można ją nazywać dyrekty-walną koncepcją praw przyrody. Teorię tę spotykamy już u Ernesta Macha który uważa jŁjjayyo jjjc zjwtwierdzenie, lecz    a -

nia w caloscjpos^zególnych opisów zjawiska Jest ono t yTkb~opjsernhjjj^v r a -portem o faktach, albo też zaobserwowaną stałością własnościizHarzeń. Nic ^nie upoważnia^ nas dcę wyjścja jjoza_ obszar zbadanych faktów, tyi oi ząćycTT sl^nczoną^Hasę zjawisk. Ponieważ^ĆKcemy orzekać nie tylko o teraźniejszych zjawiskach, Tęcz i o "przeszłych i przyszłych, przyjmujemy na mocy ogólno' reguły, że zjawiska w przyszłości będą zachodzić w podobny sposób. Ale Ir. uogólnienie nie jest tezą empiryczną, a więc nie ma logicznej kwalifikacji

^;- P. Duhem. La theoric physiąue — son objet ct sa structure, 1914. >    .

'■ K. Ajdukiewicz, Obraz świata i aparatura pojęciowo, [W:] Język i pi manie, t. I; Wybór pism z i ul 1920—1933, s. 195

Cz. Białob rześki. Podstawy poznawcze fizyki świciu aloir.nwer:- •. W i .szawa 1756, s. 272- -283.

^I: F.. Maci’., Prtr.zipier. der War metek re histomch - kritisclt •.•)>• ■    •

l.eipzig 1906 ', s. 433. Por. również I. Dąmbska, Dwa studia.., s. 77.