66208 mazierski3

KONCEPCJE PRAW PRZ-YHODY 27

KONCEPCJE PRAW PRZ-YHODY 27

■    Galileusza eregu praw a mera ii się . czy i i jjra-u ustalenia ,iien porzą-ylna formo

w postaci ednej wiel-d za jacy cii ^:i. Srebro topi ton i jeden boje jedno-

■    w wodzie; zn ciśnienia Rozpad cia) -Nje — ««;

w postaci a ją s:ę nie muły praw w rożnym o fizyczne” w najogól-;ą wszelkie zjawiskami wo fizyczne t w języku

Wszystkie związki po-

ego samego ch ciał (np. właściwości, nie wyiącz-■. wzajemną

zjawisk po łub sukce-

przyrodo-fizyczne nie ki funkcjo-nież iowań-

indukcyjnc.

K — ilość rujemy zja-

raków 1934,

skiego filozofa przyrody, Ferdynanda Renoirte'a^e. Przykładem prawa dynamicznego jest wyżej przytoczone prawo 5°. Są jednak takie sytuacje, \ których trudno przeprowadzić ścisłą granicę pomiędzy prawami koegzystencja! nymi a dynamicznymi. To samo zdanie wyrażające prawo przyrody .oegzy stencjalne i sformułowane przy pomocy orzeczników' dyspozycyjnym, jak np. „Wszystkie gatunki cukru są rozpuszczalne w wodzie”, można sformułować bez tych orzeczników' dyspozycyjnych (zdolność do rozpuszcza oia sk-w wodzie), a wówczas przybierze ono postać prawa dynamicznego, su) .-esyw nego: „Jeżeli dowolny gatunek cukru zanurza się w’ wodzie, to się ■ niei rozpuszcza”.

Często stosowane w naukach przyrodniczych stór>.> wdrażają prawidłowości zachodzące w dostatecznie wielkim zbiorowisk indywiduów, zjawisk czy zdarzeń. Może to być zbiorowisko molekuł, r. omów elektronów itd. Prawa statystyczne są więc wyrażeniami o prawidło w .ściach zachodzących dTlrjasacTi~itatystycznyńih~T~p^    .,V\OS i^olne''

licSiy^zdirzeńTT^ogoInaT^rmuIa^prawa^śtaęstycznego nie pozwą.a nnn: orzekać jednoznacznie o zachowaniu się poszczególnych indywiduów. 7 takiego prawa nie da się wywieść jednostkowego zdania empirycznego, k;óre by posiadało kwalifikację prawdy. Co najwyżej wypowiedź o jednostkowym zjawisku czy zdarzeniu może mieć matematycznie określone prawdopodobieństwo. Jeżeli przez W° oznaczymy prawdopodobieństwo, przez 1 prawdziwość, a przez 0 fałsz, wówczas prawdopodobieństwo jednostkowego zdarzenia będzie się zawierało w granicach 0<CW^o<jl. Przykładem prawa sta ^-stycznego jest prawo rozpadu ciał promieniotwórczych (7°), które głosi, że dla danego pierwiastka promieniotwórczego istnieje tzw. okres połowicznego rozpadu, czyli taki, w którym połowa globalnej liczby atomów ulega rozpadowi Nie wiemy, kiedy, i nie wiemy który atom promieniotwórczy emitować będzie np. cząsteczkę alfa, ale mimo to da się ustalić pewną prawidłowoś. statystyczną w dostatecznie dużej ilości zjawisk, jak w przytoczonym przeć: chwilą przykładzie z ciałami promieniotwórczymi.

'/ Zasadniczą różnicę pomiędzy prawami przyczynowymi i statystycznymi da V się uchwycić, gdy rozpatrujemy relację (1), zachodzącą między prawami dy-) namicznymi i odpowiadającymi im jednostkowymi zdaniami empirycznym. \ z jednej strony, oraz relację (2), zachodzącą między prawami statystycznymi J i odpowiadającymi im zdaniami empirycznymi jednostkowymi z drugie.; \ strony. Analiza pierwszej relacji (1) prowadzi do wniosku, że jednostkowe ) zdanie empiryczne wynika jednoznacznie z ogólnego prawa przyczynowego \ (dynamicznego) i dlatego zdarzenie, o którym mówi jednostkowe zdanie empi-/ ryczne, da się przewidzieć. Natomiast z ogólnego prawa statystycznego nic ( potrafimy wywnioskować jednoznacznie zdania empirycznego o jakimś zda-\ rżeniu, które zajdzie w przyszłości, lecz możemy określić tylko stopień praw-f dopodobieństwa jego pojawienia się.

Stałym związkom fizycznym w obrębie danego gatunku lub rodzaju ciai można nadać ogólną postać jak np. „Jeżeli y posiada własność metalu, to y zwiększa swą objętość pod wpływem ciepła”. Zakresowo szersza formuła prawa fizycznego, wyrażająca związki między zjawiskami lub wielkościami, w ogólności przybierze postać następującej implikacji: „Jeżeli x miało, ma

* F Renoir te, EU-ments dc critiq ue des Sciences et de cosmolopic. ż,ouvair. 1945, s. 134—138.