30855 mazierski9

KONCEPCJA PRAW PRZYRODY 33

rażenie „ciało nie podlegające działaniu sił” znaczy tyle, co „ciało, którego prędkość jest stała”, a -zatem ciało, które jest w spoczynku lub w ruchu prostolinijnym, jednostajnym. Ciało w takim właśnie stanie to takie, które w równych czasach przebiega równe drogi. Jeżeli pierwsza zasada mechaniki jest definicją równości dwóch odcinków czasowych, nie możemy jej uważać za twierdzenie. Następnie w sformułowaniu zasady bezwładności nie ma mowy o układzie, odniesienia, względem którego ciało się porusza z tą samą prędkością. A przecież nie ma ruchu bez układu odniesienia. Zasada bezwładności jest ważna tylko w układzie odniesienia inercjalnym, to jest takim, względem którego prędkość ciała wolnego od działania sił ma wartość stałą. Wobec tego zasada bezwładności jest tautologią, której prawdziwość zapewniają znaczenia terminów w niej występujących. Podobnie analizują kon-wencjonaliści drugą i trzecią zasadę mechaniki Newtona i dochodzą do wniosku, żc podstawowe prawa fizy^rki klasycznej są postulatami i definicjami. Nie są to jednak definicje w ścisłym znaczeniu, ponieważ nie spełniają warunku przekladalności. Prawdziwość tych praw jest zagwarantowana ich budową i samym znaczeniem terminów. Jeżeliby ktoś nie uznał tych praw, uczyniłby to dlatego, ie terminom występującym w tych prawach nadał inne znaczenie. Wiele spośród twierdzeń przyrodniczych, które pozornie maj? charakter praw empirycznych, jest definicjami podstawowych pojęć przyrodniczych łub konsekwencjami takich definicji, a jako definicje mają charakter umowny. Przyjmuje się je łub odrzuca nie na podstawie doświadczenia, lecz na podstawie zasady prostoty, wygody i elegancji. Mogą być bowiem takie sytuacje, w których różne hipotezy są potwierdzane przez te same dane doświadczenia. To ostatnie nie może rozstrzygnąć, która z nich jest prawdziwa. Ppnięwaz doświadczenie nie jest kryterium rozstrzygającym, wybieramy konwencjonalnie tę hipotezę, która jest dla nas wygodniejsza "i prostsza.

Podobnie jak pozytywizm, również i konwencjonalizm wniósł do' nauki szereg postulatów, domagających się stosowania ścisłych metod i przeprowadzania dokładnych analiz języka naukowego, podstawowych pojęć i twierdzeń, Nie możemy się jednak zgodzić z konwenejonalistami, którzy uważają prawa przyrody za konwencje naukowe albo też za postulaty lub definicje określające sens zawartych w tych prawach terminów. W ramach ogólnych uwag krytycznych pod ich adresem — gdyż szczegółowa krytyka tego stanowiska nie jest zadaniem tego odczytu — należy zaznaczyć, że gdybv ogólne j_Łwigrdzenia_ fizyczne były kon^^nc^arnK    byłaby jfauką o jwjeóTe

nas otaczaj

Faktem jest, że przy konstrukcji teorii fizycznych konwencje odgrywają dużą rolę, gdyż ustalają aparaturę pojęciową teorii. Jednakże teoria musi liczyć się z doświadczeniem, którego kontroli podlega. Chociaż uogólnienia danych obserwacji zawierają elementy umowne, to jednak są one empirycznie potwierdzalne lub obalalne. Bywa tak, że doświadczenia potwierdzają nieraz przeciwstawne hipotezy, a więc nie zawsze są zdolne do rozstrzygnięcia problemu przyrodniczego. Nie można zapominać, że w wypadku istnienia dwóch przeciwstawnych hipotez wybieramy tę, która ma większy stopień prawdopodobieństwa. Większe prawdopodobieństwo zaś nie jest podyktowane konwencjami, lecz obiektywnym stanem rzeczy.

Historycznie rozwijające się przyrodoznawstwo nie jest zbiorem konwencji, lecz systemem zasad, uogólnień empirycznych, hipotez i definicji, przy pomocy których to elementów 2jawiska opisujemy, porządkujemy i prze-