66868 Top 24 BMP

XLVI SCHEMAT KONSTRUKCYJNY SIELANKI

najpierw Kastor od miecza Lincesa, a pcrtem Polluks zrywa zawarte porozumienie i zabija zaskoczonego Lincesa. Obie strony tracą więc po jednym zabitym. Wreszcie zaś dochodzi do ogólnej bójki towarzyszy obu stron, którą rozprasza ogromna ulewa. Dla dydaktycznego morału Simonides zmienił tu wersję starożytnego mitu i odrzucił strukturę kompozycyjną wzoru. Na ogół jednak polski poeta pozostaje wiemy kompozycji teokrytejskiej, a zmienia przede wszystkim realia.

Również i w Wierzbach, nawiązujących i tytułem, i całym pomysłem do utworu Jakuba Sannazara pt. Salices, Szymonowie nie trzyma się sztywno swego głównego wzoru. Nie tylko akcję swej sielanki sprowadza nad rodzimy „Fur, ale rozbudowuje, rozszerza znacznie morali-styczne i refleksyjne partie utworu.

W idyllach Teokryta i w bukolikach Wergiliusza wypracowany został podstawowy schemat konstrukcyjny sielanki jako gatunku określonego nie tylko przez postawę poety wobec rzeczywistości i użycie sielankowej scenerii, ale również przez pewne inne rygory dotyczące formy. Podstaw wową strukturą podawczą staje się forma dialogu'pasterzy, wieśniaków, ludzi czy bóstw związanych Z przyrodą, lub monologu wprowadzonej postaci, będącej często porte--parole stanowiska autora. Od ram dialogowych czy też włożenia mppp.lpgu w usta wprowadzonej postaci Teokryt odstępuje ~na'~ogoP w utworach realizujących inny, wyraźnie już w jego czasach określony i wyodrębniony gatunek, np. hymn lub epitalamium. Szymonowie z ram tych rezygnuje jedynie w tłumaczonym z Teokryta Epitalamium Heleny i w Ślubie, będącym również okolicznościowym wierszem weselnym (choć i tu każe przemawiać towarzyszkom Heleny bądź muzom). W pozostałych sielankach polskiego poety mamy albo dialog, albo monolog wprowadzonych postaci.    '    '    ~

Mimo przyjęcia ram dialogowych (sielanka teokrytej-sko-wergiliańska jest gatunkiem, w którym na ogół dominują czynniki; l^j^czne bądź opisowe, rzadziej cframaLtyczne. Jednym z przejawów lirycznego potraktowania utworu,, uwidocznionym już nie tylko w postawią podmiotu mór wiącego, lecz również w zewnętrznej formie, jest dialog pieśniowy, czyli przeplatające się wystąpienia dwu lub kilku śpiewaków. Dialog taki spotykamy kilkakrotnie w idyllach Teokryta, występuje on też i u Simonidesa (por. np. sielanki II, VI, XVII).

Z problematyką tradycji antycznej i nowszej, humanistycznej, wiąże się stosunek autora Sielanek do¹ polskiej przeszłości literackiej. Mimo wyraźnego, powiedziałbym: programowego, odwołania się do tradycji czarnoleskiej w Rytmie po pogromieniu na teraźniejsze rozruchy, w Sielankach Simonides korzysta z zasobów poezji Kochanowskiego z umiarem. Sięga przy tym — i to rzecz najważniejsza — nie tyle do jej pokładów bardziej zewnętrznych, co do złóż głębszych, nawiązując do postawy poetyckiej, stosunku poety, jako twórcy określonego dzieła, do rzeczywistości i tworzywa artystycznego. Dlatego też Szymonowie, podobnie jak Kochanowski, ambitnie zwraca się wprost do tradycji literatury antycznej. Stąd czerpie kom-j pozycyjno-stylistyczny kształt swego zbiorku, nawiązują-] cego przede wszystkim do idylli Teokryta.*

Ponieważ nie znamy Skotopasek Stanisława Porębskie^ go, które z utworami Teokryta porównywał Jan Kochanowski, trudno dziś odpowiedzieć, w jakim stopniu Simonides był w poezji polskiej nowatorem w zakresie gatunku literackiego. Faktem natomiast jest, iż jąk^frąszki polskie zawdzięczają swą nazwę Kochanowskiemu, tak sielanki 7— Simonidesowi. Poeci polscy XVII i XVin wieku, uznali Szymona Szymonowica za polskiego ffiicjatora i pierwszego kodyfikatora sielanki jako gatunku literackiego.