Top 34 BMP

LXVI ZRÓŻNICOWANIE STYLU WYPOWIEDZI

' f

oraz Wontona w sielance XIV. Wypowiedzi rpyukliwego i gburo-watęgp. Starosty w Żeńcach 'jaskrawo^odfeinają śię od diąlogu żniwiarek. Innym tonem mówi też-śmiała, wy-^etrupha, innym zaś ostrożna Oluchna. bbbrym przykładem umiejętności stośówania stylistycznego zróżnicowania wypowiedzi bohaterów jest sielanka XIII, Zalotnicy, w której wypowiedzi „prostego najmita” Licydy kontrastowo odcinają się od wymuskanego, cukierkowego stylu, jakim posługuje się wykwintny Amintas^ Nawet jednak w konstrukcji wypowiedzi „prostego najmita” unika poeta słów wulgarnych] Prostotę stylu osiąga poprzez użycie przysłowia, gospodarski charakter porównań, bezpośrednio^ i pewną bezceremonialność zwrotu:

I ty, Lykory, u mnie nie będziesz żebrała!

Nie będziesz, gdy nie będziesz ze mną próżnowała,

(XIII, ww. 119—120)

r

]/ Bardzo ważną rolę w konstrukcji wypowiedzi w Sie-ylankaeh odgrywa przysłonić²⁸. Pełni ono funkcję dydaktyczną, uwypukla moraT7 akcentuje refleksyjny charakter stylu, ożywia tok wypowiedzi. Najczęściej posługuje się nim autor w celu wyrażenia morału lub dla wydobycia pointy wywodu:

* , Dobrze mieć, jako mówią, język za zębami...

(XVIII, w. 79)

Tamek się z młodu ostrzy, dawne jest przysłowie...

(XVI, w. 10)

28 poeci humaniści chętnie posługiwali się przysłowiem, którego zwięzłość znakomicie harmonizowała ze stylem liryki refleksyjnej. Stąd też tak częste występowanie przysłowia w wierszach Jana Kochanowskiego. Por.jfJ. Krzyżanowski, Ludowość w poezji Kochanowskiego [w:] Paralele, wyd. II rozszerzone. Warszawa 1960, s. 82—89, i Z. Szmydtowa, Przysłowia i zwroty przysłowiowe w utworach Kochanowskiego. «Pamiętnik Literacki», R. XLV (1954), z. 1, s. 30—60.

Przysłowie wyrażające ogólną, ludową mądrość dosko^ ■ nale zresztą nadawało się do konstrukcji wypowiedzi ludzi prostych, pasterzy, żniwiarzy.

Podobnie jak Jap Kochanowski, Simonides często w wypowiedzi swyęh bohaterów wprowadza aforyzmy," sentencje. Stanowią one przy tym niekiedy rozbudowaną aluzją do przysłowia, rozwijają zawartą w nim myśl:

t 1 y

f ', Żart pański stoi za gniew i w gniew się obraca,

\ Ty go słówkiem, a on cię korbaczem namaca.

(XVIII, ww. 81—82)

V Po Bogu jest nadzieja w dobrym przyjacielu.

(XIV, W. 143)

Obok przysłowia pełnią one bardzo istotną rolę w kon-. strukcji wypowiedzi w Sielankach.

Umiejętnie posługuje się. autor Sielanek ironią -szyderstwem. Pasterz Sobon narzekając, iż dziewczęta nie intóresd^f się muzyką, lecz „dziś pytają, co kto ma”, stwier

dza: „Snadź i Wenus daje

Zwać się złotą” (XVII, ww.

111—112). W Żeńcach Oluchna udzielając przestrogi wygadanej i złbŚdiwej~Pietruśze, która jak gdyby Napomniała o biczu Starosty, mówi ironicznie:

* *    H . .

Szczęście twoje, że odszedł Starosta na stronę,

/" Wzięłabyś była pewnie na boty czerwone i Abo na grzbiet upstrzony za to winszowanie.

(XVIII, ww. 67—69)

Ironiczna aluzja do datku na buty czerwone i pstrokaty kaftan, wypowiedziana w bezpośrednim sąsiedztwie opijsu bicia korbaczem aż do „krwi Maruszki, nabiera odcienia swoistego wisielczego humoru.

Wiersz Sielanek Simonidesa nie wyróżnia się szczególnym bogactwem rytmiki. Zbiorek zawiera utwory pisane tylko trzynastozgłoskowcem (7 +18)7 Dość znaczne natomiast