69212 Top 33 BMP

LXIV ZRÓŻNICOWANIE FORM WYPOWIEDZI

Pięknymi słowy wyraził to w sielance XIV, Pomarlica, Pańko, pocieszając strapionego Wontona:

Po Bogu jest nadzieja w dobrym przyjacielu.

Za twoim zachowaniem najdziesz takich wielu,

Co cię zapomożemy.

’    (ww. 143—145)

Zróżnicowanie struktury wypowiedzi. Środki stylistyczne i język. W Sielankach Szymonowica występuje stosunkowo duże zróżnicowanie form wypowiedzi artystycznej. W Kołaczach dał nam poeta poznać swe mistrzostwo w konstrukcji barwnego opisu wesela szlacheckiego: Wyrazistością i sugestywnością odznaczają się również drobne, fragmentaryczne opisy rozproszone w poszczególnych sielankach.

Różnymi środkami wypowiedzi posługuje się twórca Sielanek dążąc do osiągnięcia efektu dydaktycznego. W sielankach Alkon, Wierzby, 0rfeus, a także i w innych utworach zbiorku, sformułowana przez autora teza dydaktyczna wyrażona została poprzez przytoczenie obszernej opowieści. Funkcje narratora' spełnia tu jedna (lub jedyna) z postaci mówiących utworu, co daje pozory utrzymania ram dialogowych. Na ogół jednak są to pozory tylko; partie narracyjne wyodrębniają się, wyraźnie tworząc autonomiczną całość. Szczególnie mocno zaznacza się to w wypadku sielanki Orfeus, w której opowieść przyjmuje kształt wzniosłego hym-nu na cześć znakomitego artysty.

.większości sielanek wchodzących do zbioru, między innymi w Kiermaszu, Pomarlićy, Babach, główną ideę utworu, krytyczny i dydaktyczny jego cel ukazano poprzez rozmowę pasterzy. W Kiermaszu również, a także, w sielankach Mopsus i Pastuszy stanowisko dydaktyczne wyra-żonę zostało w dialogu pieśniowym- występu i acych postaeiT Podobną'sytuację mamy też w pewnym~sfOphiu w Kołaczach, obrazku wesela szlacheckiego, gdzie „Pań sześć par”

zwraca się do nowożeńców z pogodnym, utrzymanym w weselnym tonie napominaniem.

W Sielankach Szymonowica przyjęciu dialogu za pod- * stawową formę^wypowiedzi towarzyszy duża różnorodność jego postaci. W wielu miejscach w wypadku tzw. dialogów' pieśniowych należy nawet mówić właściwie o dialogu pozornym. Brak tu bowiem często bezpośredniej wymiany myśli, podstawowego warunku potrzebnego do prymitywnej choćby konstrukcji rozmowy. Po prostu każdy ze śpiewaków odtwarza swój tekst, wszystkie razem teksty te układają się w pewną całość, ale pomiędzy poszczególnymi wystąpieniami nie obowiązuje bezwzględnie logiczna kolejność następstwa. Inne reguły obowiązują oczywiście w rozmowach pasterzy. Tu natomiast możemy mówić o większej lub mniejszej żywości prowadzonej rozmowy, o utrzymaniu lub braku dramatycznego napięcia sytuacji, w jakiej znaleźli się rozmówcy. Na przykład w początko-

jyych partiach sielanki Kiermasz (IX) i w sielance Dziewka (VnTj tempo, 'diatógii jest żywe. 'Padają tu krótkie zdania, pytania, odpowiedzi, brak dłuższych przemówień, tak częstych przecież w dialogach, a nawet i w dramatach staropolskich.

W jednej z najlepszych sielanek Simonidesa, w Żeńcach, tendencja dydaktyczna ukazana została poprzez mocno udramatyzowaną konstrukcję dialogu, poprzez zarysowanie dramatycznego konfliktu. Akcja utworu toczy się żywo zarówno na samej scenie — że użyjemy teatralnego określenia — jak i za sceną, skąd uczestniczki dialogu słyszą krzyk i gdzie widzą pobitą do krwi Maruszkę.

Sielanki cechuję zróżnicowanie, zindywidualizowanie stylu wypowiedzi. Po nieustatkowanej młodzi starzeć Alkon przemawia w sielance VII dostojnym, ojcowskim

tonem. Zgorzkniałość przebija ze stylu wypowiedzi Me-nalki, ganiącego złe czasy i złe obyczaje w sielance IX,

Bitol. Nar. Ser. I, Nr 182 (Sz, Szymonowie: Sielanki)    5

i