62169 Kult Masowa Cz Miłosz 53

Clement Greenberg

tam, gdzie niezadowolenie ze stosunków społecznych przybiera formy reakcyjne, wyraża się w purytanizmie albo, jak ostatnio, w faszyzmie. Wtedy wymawiając słowo kultura, jednym tchem mówi się o rewolwerze i pochodniach. W imię świątobliwości albo zdrowia, w imię prostoty i solidnych cnót, zaczyna się rozbijanie posągów.

Marshall McLuhan (1911-1980) — kanadyjski socjolog i literaturoznawca, profesor m.in. uniwersytetu w Toronto, członek Kanadyjskiego Towarzystwa Królewskiego, teoretyk komunikacji społecznej.

Marshall McLuhan

Oko, dźwięk i furia

Podczas swojej niedawnej wizyty w Ameryce Roy Campbell nam opowiedział, co się stało, kiedy Dylan Thomas odkrył, że może czytać swoje wiersze przez radio. Odkrycie to zmieniło jego późniejsze wiersze na lepsze. Thomas odkrył nowy wymiar w swoim języku, kiedy nawiązał nowy kontakt z publicznością.

Do wynalazku Gutenberga publikować poezję znaczyło czytać albo śpiewać swoje wiersze małej liczbie słuchaczy. Kiedy poezja przeniosła się prawie całkowicie na drukowaną stronicę w siedemnastym wieku, powstała ta dziwna mieszanka wizualno--dźwiękowa, która później otrzymała nazwę „poezji metafizycznej”, tak bliska nowoczesnej poezji.

Kolonizacja Ameryki zaczęła się w czasach, kiedy jedyną kulturą dostępną dla większości ludzi była kultura drukowanej książki. Kultura europejska była wtedy, tak jak dzisiaj, równie dobrze sprawą muzyki, malarstwa, rzeźby jak literatury. Do dziś dnia więc północny Amerykanin kojarzy pojęcie kultury głównie z książką. A jednak, dość paradoksalnie, właśnie w Północnej Ameryce nowe środki, przemawiające do oka i ucha, zyskały największą popularność. Czy dlatego, że utrzymujemy taki przedział pomiędzy kulturą i nowymi środkami, nie możemy dopatrzeć się w nich pierwias-

Tytui oryginału: Sight, Sound, and the Fury. Pierwodruk w „Commonweal” 1954, vol. 60.

53