68741 Obraz1 (19)

Granica oznaczalności (oznaczalność) to najmniejsza ilość oznaczanego składnika w badanej próbce, możliwa do ilościowego oznaczenia daną metodą.

Granica wykrywalności (wykrywalność) jest najmniejszą ilością oznaczanego składnika w próbce, przy której można go jeszcze wykryć jakościowo daną metodą z określonym prawdopodobieństwem.

Czułość metody to najmniejsza różnica w wynikach, jaką da się określić za pomocą danej metody.

10.1. Błędy w analizie ilościowej

Wynik każdego oznaczenia ilościowego obarczony jest zawsze błędem. Przyczyną tego jest zarówno niedoskonałość metod analitycznych, jak i samego analityka.

Różnica między otrzymanym wynikiem a wynikiem rzeczywistym nazywa się błędem oznaczenia. Różnica ta może być dodatnia lub ujemna, a popełniany błąd przypadkowy lub systematyczny.

Błędy grube powstają najczęściej na skutek pomyłek w obliczeniach, w odczytach wyników itd. W rezultacie otrzymuje się wynik kilkakrotnie większy od wartości oczekiwanej. W celu ich wykrycia zaleca się wykonanie oznaczeń co najmniej dwukrotnie.

Błąd przypadkowy, którego przyczyny trudno ustalić, występuje wtedy, gdy w danej metodzie uzyskuje się wyniki obarczone błędami o różnym znaku. Błędów tych nie można z góry przewidzieć, więc nie można też ich zmniejszyć przez zastosowanie poprawek. W celu ich zmniejszenia powtarza się dane oznaczenie kilkakrotnie i z otrzymanych wyników oblicza średnią arytmetyczną.

Błąd systematyczny występuje wówczas, gdy w danej metodzie pojawiają się wyniki obarczone błędem o tym samym znaku. Źródła błędów systematycznych mogą być różne, począwszy od warunków, w jakich przebiega analiza, poprzez wady stosowanych urządzeń, do osobistych cech analityka. Błędy te można przewidzieć i dzięki temu w odpowiedni sposób je zmniejszyć, np. poprzez sprawdzenie odważników i naczyń pomiarowych, przez zastosowanie najodpowiedniejszych warunków podczas wykonywania poszczególnych etapów analizy itd. Jednym ze sposobów zmniejszenia błędów systematycznych jest oznaczenie danego składnika w próbce różnymi metodami i porównanie wyników.

Ze względu na sposób wyrażania błędu rozróżnia się błędy bezwzględne i względne.

Błąd bezwzględny jest to różnica między otrzymanym wynikiem (jg) a wartością rzeczywistą (jj):

U-*,l    (10.1.1)

Wyraża się go w jednostkach oznaczenia. Wielkości błędów bezwzględnych nie można ze sobą porównywać.

Błąd względny wyraża się w procentach wartości rzeczywistej i dzięki temu błędy te można ze sobą porównywać:

(/i 100%)

•100%

(10.1.2)

Błąd względny jest bardziej miarodajnym kryterium oceny dokładności wyniku niż błąd bezwzględny.

239