69004 skanuj0043 (37)

88 EUDAJMONOLOGIA t/.YI.I NAUKA O Cl LI I s/< /l;ś( IU CZŁOWII >. a

2‘ Pojęcie wartości nic poddane precyzyjnym zabiegom wyjaśniającym jest bardzo wieloznaczne. W sensie pozamoralnym wartości nic stanowią przedmiotów, w których przeżyciu człowiek „spełniałby się jako osoba”. Człowiek spełnia się (doskonali) jako osoba tylko w relacji do wartości moralnych, ale te dotyczą znowu innego aspektu rozumnych zachowań człowieka (dobra lub zła moralnego), aniżeli ten, o który aktualnie nam chodzi (dążenie do dobra).

y Pojęcia dobra, dążenia do dobra, doskonalenia się człowieka stanowią kategorie uzyskane w wyniku analiz filozoficznych i jako takie nic określają, przynajmniej nie muszą określać świadomościowych motywacji, jakimi się ludzie w swym życiu i postępowaniu kierują (ratując tonącego, pielęgnując dzieci bądź chory ch, kochając).

3. Cci jest to dobro zamierzone przez dany podmiot ze względu na nic samo

Podane określenie posiada w sobie trzy elementy składowe, które nalc ży pokrótce objaśnić.

a)    Dobro. Już w ogólnofilozoficznych założeniach etyki znajduje su twierdzenie, że tylko dobro może być przedmiotem formalnym dążenia lud/ kiego. Dlatego w obiektywnym porządku rzeczy dobro i cel utożsamiają się ze sobą. Zło mc może być celem ludzkiego działania. Jeżeli więc czło wiek obiera sobie za cel przedmiot zły, to jest to możliwe tylko o tyle, o ile w jego przedstaw ieniu przybiera on cechy dobra i jako taki staje się dian przedmiotem dążenia.

b)    Zamierzone przez dany podmiot. Dobro, dopóki nie stanie się przed miotem zamierzenia, jest celem tylko w sensie potencjalnym, pozostaje w stosunku obojętnym względem podmiotu. Dopiero w momencie, kicil) istota rozumna poznaw szy jego dobroć zw raca się ku niemu aktem świado niego zamierzenia, dobro przeobraża się w'jej cel. Każdy więc cel jest de* brem, ale nie każde dobro jest celem. Zakresowo pojęcie dobra jest szersze aniżeli celu.

c)    Zc względu na nic samo (bądź dla niego samego). Element ten służy do odróżnienia celu od środka. Środek jest również dobrem zatnie rzonym, ale zawsze ze względu na cel. Jest więc podporządkowany celo wi, i to świadomym aktem samego podmiotu działającego. Zdolność ele» tego rodzaju przyporządkowania środka celowi jest właściwością tylko bytów rozumnych. Poznają one nic tylko cel i środki, ale poznają je także jako cel i jako środki.

¹ • iMiinmą mcco definicję celu sformułował Arystoteles, a za nim św. Tonu*/ l*« ter cel rozumieją oni ..to, ze względu na co coś się dzieje*' (Idprup-

<• > -i...... iilujuid fil). Chociaż określenia tego nic można uważać za błędne, to

' o mc wydaje się ono zadowalające. Uwypukla bowiem na pierwszym i 'i uwarunkowane przez cel działanie, nic zaś wewnętrzne składniki treli •    | /.»w.utości pojęcia celu, o które przede wszystkim chodzi w każdej

•Mimiji

i.....filozofowie usiłują zdefiniować cel. biorąc za punkt wyjścia jego su-

»•• kwną stronę. Tak postępuje np. prof. Keller, który pod wpływem nco-» . ' s \ u h koncepcji celu w idzi w nim „wyobrażony sobie skutek czynno-

*    ilu którego realizacji zmierzamy świadomie przy pomocy odpowiednich •• u. Określenie to mogłoby przybrać poprawną postać, gdyby zawic-

•    w v jaśnienie, że wyobrażenie skutku zakłada jako element podstawowy

.......... nc dobra. Inaczej zawisa w próżni nic tłumacząc ostatecznego uwa-

.....i. a .. im centralnego elementu swej treści.

> II.'i. iel li etyetna wartość camt. St Fil ll(IMSU|4_>t 149