70162 skanuj0139 (5)

2K8 1)1 ONIOLOOIA ETYCZNA

Siłą nakazu względnie zakazu determinuje ona człowieka do realizowania wartości jako idealnych wzorów jego człowieczej pełni i doskonałości. Poprzez, wartości prawo naturalno /.wraca się „ku człowiekowi" w tym w szakże celu. aby zostało przyjęte „przez człowieka" i realizowane „w człowieku". Bez odniesienia do tej realizacji wzór człowieczeństwa określający moralny sens prawa naturalnego pozostałby czymś dopiero zapoczątkowanym. w ięcej projektem, aniżeli wcieloną w życic rzeczywistością. Trzeba zatem, aby prawo moralne spotkało się z odzewem ze strony tych podmiotów działania, ku którym jest skierowane. W tym ujęciu niezbędnym dopełnieniem moralnej dynamiki prawa naturalnego staje się dynamika osobistego wysiłku każdego pojedynczego człowieka przejawiająca się w jego dążeniu do wykształcenia w sobie własnej moralnej osobowości. Ewolucyjny charakter prawa naturalnego przybiera tu postać wcielania się lego prawa w moralny kształt osoby ludzkiej. Ideał staje się wtedy cząstką człowieka, człowiek z kolei odzwierciedla w sobie cząstkę ideału.

Idea ewolucji znajduje zatem swoje uzasadnienie w zakresie moralności i prawa naturalnego. Owszem okazuje się użyteczna dla pełniejszego ukazania złożoności jego normatywnych aspektów. Mimo wszystko domaga się dokładnego oznaczenia granic jej stosowalności. Idzie o to, aby chroniąc teorię prawa naturalnego przed jednostronnością statyzmu nic zacierała ccch jego autentyzmu i nic doprowadzała przez to do drugiej skrajności w postaci relatywizmu.

POWSZECHNOŚĆ, NIEZMIENNOŚĆ I OBIEKTYWNOŚĆ PRAWA NATURALNEGO

Uprowadzenie

Tytuł tego rozdziału może wydawać się nieporozumieniem. Pojęcia powszechności, niezmienności i obiektywności prawa naturalnego zostały omówione jako istotne elementy jego normatywnej treści w ramach poprzedniego rozdziału. Czym zatem tłumaczyć ponow ne ich wprowadzenie w tok naszych rozważań?

Chcąc sprawę wyjaśnić trzeba przyznać się do pewnego metodycznego uproszczenia, jakie zostało zastosowane przy rozstrzyganiu kwestii istnienia prawa naturalnego. Cechy powszechności, niezmienności i obiektyw ności zostały tam uchwycone tylko w ich najogólniejszym i w zględnie ocz> wistym zarysie, z pominięciem momentów bardziej szczegółowych, a częściowo i dyskusyjnych. Obecnie jednak przychodzi sposobna pora. aby tym sprawom poświęcić baczniejszą uwagę. Warto przy okazji dodać, żc zas> gnalizowana problematyka powszechności i niezmienności (problem obick lywności ma nieco odrębny charakter) odnosi się nic tylko do prawa naturalnego, ale w pewnym stopniu tyczy również powszechności i niezmienności wartości moralnych. W tym punkcie bowiem oba tc światy: wartości i imperatywów moralnych wykazują zasadnicze podobieństw a. Rów nocześnie stanie się zadość wcześniej (por. s. 206) danej obietnicy, że przygotowane zostaną przesłanki do rozwiązania trudności wiążących się z problematyką wartości i praw^ra moralnego.

Cechy powszechności i niezmienności (nimi zajmiemy się bowiem na pierwszym miejscu) mają dla określenia specyfiki prawa naturalnego duże znaczenie: decydują o jego absolutnym charakterze. Czy jednak czynią to w jednakowym stopniu? Które z nich pełni w tym w zględzie rolę istotną i podstawową, na jakiej dzieje się to podstaw ie, jakie stąd wynikają konsekwencje?

Z <i>» r<vVi ugólM| 19