69290 Zaproszenie do socjologii Peter L Berger3 (2)

DO ROZDZIAŁU II:

Zwięzły wykład przedstawiający koncepcję historycznych źródeł socjologii we Francji można znaleźć w książce Alberta Salomona The Jyranny of Progress (New York 1955, Noonday Press). Paul Radin był amerykańskim antropologiem, mającym w swym dorobku wiele prac na temat społeczeństwa pierwotnego. Zaznajamianie się z jego dziełem warto rozpocząć od Primilwe Mon as Philosopher (New York 1927, D. Appleton and Co.). Klasycznym podręcznikiem historii myśli społecznej, obejmującym socjologię, jest Social Thought from Lorę to Science (Washington, D.C. 1952, Harren Press Izob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt II] Howarda Beckera i Harrytgo Elmera Barnesa. Krótszego wprowadzenia do dziejów ściśle rozumianej myśli socjologicznej dostarcza książka Nicholasa S. Timasheffa Sociological Theory (Garden City, N.Y. 1955, Doubleday and Co.).

Jeśli chodzi o badania, o których wspomnieliśmy w związku z kwestią cechującej socjologów skłonności do zaglądania za kulisy, czytelnik zechce być może zajrzeć do książki Floyda Huntera Community Power Structure (Chapel I liii 1953, University of North Carolina Press). Informacje na temat wzajemnego stosunku protestanckiej organizacji wyznaniowej i biurokracji znajdzie zaś w książce Paula M. Harrisona Authority and Power in the Free Church Tradition (Princeton 1959, Princeton University Press).

Książka Webera Dic protcslantische tthik undder Ceist des Kapitalismus Izob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt I) jest jedną z najważniejszych prac opublikowanych kiedykolwiek w dziedzinie socjologii. Wywarła ona nie tylko decydujący wpływ na rozwój sarnej socjologii, lecz oddziałała także na historyków badających wzajemne związki historii ekonomicznej i kulturalnej nowożytnego Zachodu. Z perspektywy tej ostatniej kwestii Weberowska rozprawa o protestantyzmie i kapitalizmie stanowiła ważny element krytyki marksistowskiego determinizmu ekonomicznego. Opublikowana po raz pierwszy w Niemczech w 1905 r., w przekładzie na angielski została wydana w 1930 r. przez wydawnictwa George Allen and Unwin (London) oraz Charles Scribnei^s Sons (New York).

£mjle Durkhbm (1858-1917) to jeden z najwybitniejszych francuskich socjologów, którego twórczość związana jest z okresem kształtowania się tej dyscypliny. Zgromadził on wokół pisma „Annee sociologique" wielką grupę uczniów pracujących w rozmaitych dziedzinach nauki o społeczeństwie. Szkoła ta przetrwała po jego śmierci. Socjologia Durkheirnowska mieści się w tradycji pozytywizmu Comte*a, charakteryzuje ją eksponowanie niepod-miotowej strony zjawisk społecznych, pionierskie stosowanie danych statystycznych, ścisłe związki z etnologią oraz ideologiczne powinowactwo z etosem republikanizmu francuskiego. Klarowny obraz Durkheimowskiego pojmowania socjologii zawarty jest w jego programowym dziele Les rćg/es de la mćlhode sociologique (Paris 1895 Izob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt ID.

Robert K. Merton z Columbia University to obok Talcotta Parsonsa z Harvardu najwybitniejszy teoretyk współczesnej amerykańskiej socjologii. Mertonowską koncepcję funkcji „jawnych" i „ukrytych", a także inne ważne konstatacje w kwestii tego, co uważa on za funkcjonalistyczne podejście do badań społeczeństwa, przedstawia jego Social iheory and Social Structure (Chicago 1957, The Free Press of Glencoe Izob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt II).

Pojęcie ideologii zostało ukute przez filozofa francuskiego, Antoinfa Destutta de Trący, a zastosowane w ściślej socjologicznym sensie przez Marksa. Jednakże w późniejszej socjologii pojęcie to uległo w stosunku do swego Marksowskiego prototypu znacznym modyfikacjom. Vilfreoo Pareto (1848-1923), uczony włoski, który spędził wiele lat swego życia wykładając w Szwajcarii, jest znany jako twórca systemu socjologicznego opartego na pojęciu ideologii. Główne dzieło Pareta lTrafiało di sociologia generale, Firenze 1916, 3 t., zob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt I] dostępne jest w czterotomowym wydaniu angielskim pod tytułem The Mind and Society (New York 1935, Harcourt, Brace and Co.), twardy orzech do zgryzienia, lecz wart wysiłku odważnego czytelnika. Dzieło Pareta zostało zarekomendowane amerykańskim socjologom przez Talcotta Parsonsa w jego The Sfrucfure of Social Action (Chicago 1949, Free Press). Czytelnik, który nie czuje się na siłach, aby przedzierać się przez zawiłą Paretowską prozę, znajdzie w książce Parsonsa zwięzłe omówienie najważniejszych idei Pareta. Najdonioślejsze zastosowanie pojęcia ideologii we współczesnej socjologii wiąże się z tak zwaną socjologią wiedzy, o której wiele powiedziano w rozdziale piątym niniejszej książki. Podstawową lekturą jest tutaj Ideology and Utopia (New York 1955, Harcourt, Brace and Co. [Ideologie und Utopie, Bonn 1929, zob. Uzupełnienia bibliograficzne, pkt U) Karla Mannheima.

Thorstein Ve8len (1857-1929) był jedną z najbarwniejszych postaci wczesnego okresu istnienia amerykańskiej socjologii. Jego stosunek do socjologii charakteryzuje bezkompromisowa orientacja demaskatorska, koncentracja na czynnikach ekonomicznych w rozwoju społecznym i powinowactwo z radykalnymi krytykami społeczeństwa kapitalistycznego. The Theory of the Leisure Class (New York 1934, Modern l ibrary Izob. Uzupeł-

167