71300 IMG27

i snął ją Bolesław II, nawet w szczegółach, czego dowodem choćby to jedno, :c na dzień koronacji obrał święto Bożego Narodzenia, oczywiście dlatego iż wiedział, źe w tym samym dniu odbyła się niegdyś koronacja pradziada w roku 1024. Zamiaru wmówienia królestwa dowodzą też poprzednie działania Bolesława, skierowane od początku przeciw Niemcom, jak zwłaszcza popieranie Beli i Belowiczów przeciw Salomonowi, już od roku 1063. Ale inna rzecz, ze dopiero w roku 1074 ułożyły się stosunki międzypaństwowe takim kształtem, iż można było przystąpić do akcji. Był teraz bunt saski, był już strącony Salomon, było zawarte przymierze z Rusią, a jeszcze zanosiło się na rozłam między Henrykiem a Grzegorzem. Że też dopiero wtenczas, albo raczej powiedzmy# już w roku 1074 uczyniono pierwszy krok urzędowy do Rzymu, tego dowodzi znany list papieża Grzegorza do Bolesława z dnia 20 kwietnia 1075, w którym jak mniemam jest mowa o wznowieniu królestwa, a był ten list odpowiedzią tu poprzednie zgłoszenie się Bolesława, niestety nieznane, które jednak, jak wskazuje tamta data, musiało być wyprawione do Rzymu jeszcze w roku 1074 W liście papieskim - które jest jedynem źródłem do tej sprawy - możni wyróżnić trzy części i dodatek. Część pierwsza jest dosłownie taka: (NR fcact-na Grzegorza jest taka subtelna, iż nie łatwo przełożyć ją na inny język, bo nie ma ani jednego niepotrzebnego wyrazu; nie jestem też pewien czy tłómaoę wiernie, więc przywodzę w przypisku ustępy oryginalne, które czytelnik raczy porównać):

•fbnieważ dary czynione dla sług (■ urzędników) i szafarzy są w rzeczy samej uczczeniem (ich) panów, (przeto) bez wątpienia chętnie podejmują się pracy i trudów dla miłości służby ci zwłaszcza, którzy stwierdzili, że osoby i powagę (przełożonych) serdecznie miłują. Że też Wasza Wyniosłość (Excel!entia Ycstraj ś. Piotra księcia apostołów szczętem sercem miłuje, i gorącym duchem wznosi są do sławienia go, to poznajemy z tego, że uczciwszy go w dobrowolnem oddaniu swojemi nadaniami (¹ oblationes), pragnęłaś i jak w Bogu ufamy zasłużyłaś sobie uczynić go swoim dłużnikiem. Przeto i my, którzy jesteśmy nazwani i chcemy by: jego sługą, łączymy się z Waszą M iłością w Chrystusie, i pragniemy udzielić Wam opieki tego urzędu (curam ministerii), do którego nas chociaż niegodnych Uhli Boska powołała, (mianowicie) w takich sprawach, o których osądzimy, że są dla Was konieczne i chwalebne, (i to) o tyle troskliwiej im więcej poznajemy waszą ■ wierność i miłość gotową do posłuszeństwa i oddaną do usługi¹¹⁷⁸.

Druga część listu traktuje o koniecznej naprawie kościoła polskiego a knń-jjysię słowami: »:Z powodu tych to spraw, i innych 0 których zaniedbaliśmy pisać na tem miejscu (pro his igitur et aliis causis, quas hic scribere omisimus), prawiliśmy do Was tych legatów, aby omówiwszy z Wami neczy należące do ytsądu kościoła, co należy poprawić, albo sami wedle postanowienia świętych Ojców orzekli, albo nam do orzeczenia odwieźli, Ich więc jakoby nas samych

słuchajcie itd.«

Trzecia część, to napomnienie i zachęta do nabożnego sprawowania rządów. Pry końcu dodane tu życzenie znamienne: oby Bóg Wszechmogący »po złamaniu pychy Waszych nieprzyjaciół przez Jezusa Chrystusa naszego pana (detque \fobisdevicta per Jesum Christum Dominum nostrum inimicorum vestrorum superbia) dał Wam (używać) radości pokoju, abyście i z doczesnych darów poznali, jakiem pragnieniem należy dążyć do przyszłych*. Wreszcie w dodatku, widocznie osobno i później dołożonym, napomina papież Bolesława, aby >kró-łowi ruskiemu* zwrócił zabrane mu pieniądze (pecumas).

Taka jest treść tego listu; a jeszcze nadmieniam w sprawie tytulacji, że gdy nagłówek brzmi: Gregorius servus serwrum Dei Boleslao Moniomm dud salutem et apostolicam benedictionem (Dux - bo nie koronowany), to wewnątrz listu papież tytułuje Bolesława Excellcntia Vestra. Godne to uwagi, albowiem Wratysława Czeskiego tytułuje papież tylko Nobiliras Tua, albo No-bilitatis Vestrae Prudentia (Reg. 1 17,38,78), i tak samo też najprzedniejszego : hercogów niemieckich, Rudolfa szwabskiego, niezadługo potem antykróla niemieckiego (119,1145). Taki sam tytuł dostał się też drobniejszemu z królów hiszpańskich, Sankcjuszowi Aragońskiemu (II50). Iziasławowi (Dymitrowi), chociaż jest »Rex Russorum*, przypada tytuł solenniejszy: Vestiae Nobilitatis Serenitas (II 74). Natomiast Excellentia Tua to później Władysław król węgierski (VI29); zaś Excellentia Vestra to Adefons król Leonu i Kastylji (VII6, VIII25), i Michał cesarz Wschodni (118). Wilhelm król angielski jest Excellen-tissimus filius (VIII23), (Filip francuski jest Celsirudo Tua VIII20), i wreszcie w liście do króla duńskiego Sweina II czytamy napomnienie: ut nomen Regalis Excellentiae congrua virtutum proprierate geras (II51). Widoczna zatem, że papież uczcił Bolesława wyższym tytułem aniżeli innych duków, a uczynił to niewątpliwie z powodu, że Bolesław byl zwierzchnim panem całej prowincyi kościelnej. Ale przejdźmy juz do szczegółowego rozbioru treści.

Wyrozumienie listu jest przytrudne, głównie z powodu, że w całym Regestrze papieża Grzegorza jest tylko ten jeden list pisany do folski - do Wraty-sława Czeskiego jest ich osiem, a jeszcze trzy do biskupa Jaromira i do kleru

omni mimsterii, ad quod sub obedientia apostołki ptincipatus occulta Dei dispensatio nos licet indignos ordinavit atque constituit, in ca parte qua Vobis necessarium ct honcsium fbrc cognoterimus, tanto solicitius Vobis impartin cupimus, quanto fidetn et cantatem Vestram et mobedlendo promptiorcm et in promerandodewuotem intcUigimus.

131

1

Registr II 73; ...Quoniam honor, qui ministris et dispensatoribus cxhibetur ad rcifr rentiam dotninorum propriam artinere dignoscitur, procul dublo gratanicr et cum mułu dile. u.mc minisirantium labor officiaque suscipiuntur ab his dico, qui praclatorum persono i et auciorilalcm ex corde diligcre comprobantur, In hoc autem cognoscimus, quod EudloUi j Ycsira healum Pctruiń apostoloriim principem sinceris affectibus diligit el ad rewrentua ejus ardenti spiritu dilataiur, quoniam gratuita dcvotionc Vestris cum oblationibut hoo» rames debitorem Vobis fieri desiderąstis, et sicut in Domino confidimus, promeruisns. UnJt ei nos qui illius scrvi dirimur et esse cupimus Vestrae caritati in Christo connexi summę f