69384 na dz z pol052

Uwagi wprowadzające

Podobnie jak w odniesieniu do poprzednich okresów pradziejów, tak iw stosunku do wczesnego średniowiecza istnieje w polskiej literaturze archeologicznej szereg poglądów na temat jego podziałów chronologicznych. Wspomniałem poprzednio o sporach na temat wydzielania w najstarszej historii obecnych ziem polskich okresu wędrówek ludów jako odrębnego etapu periodyzacyjnego. Dla tych badaczy, którzy nie widzą potrzeby operowania tak szczegółowymi podziałami periodyzacyjnymi, wczesne średniowiecze zaczyna się na dzisiejszych ziemiach polskich u progu VI stulecia. Na przełomie V/VI wieku dojść zatem miało do wytworzenia się nowego modelu gospodarki. Pierwszym, wyraźnym symptomem tych przemian miał być przełom w zakresie uprawy ziemi.

Potwierdzać to mają datowane na starsze fazy wczesnego średniowiecza znaleziska gromadne różnego rodzaju narzędzi żelaznych - w tym rolniczych - określane w literaturze archeologicznej mianem skarbów żelaznych. Wprawdzie tego typu znaleziska z obszarów obecnych ziem polskich są dosyć rzadkie, to jednak na Morawach występowały one nieomal masowo. Na podstawie tych danych i skromnych - jak do tej pory - znalezisk z obszarów obecnych ziem polskich, zakłada się postęp w technice uprawy roli. Zgodnie więc z aprobowaną na gruncie archeologii ideą postępu technicznego, przyczyn wczesnośredniowiecznego przełomu gospodarczego na obecnych ziemiach polskich większość badaczy upatruje w innowacjach technicznych. Nad badaniami archeologicznymi, nie tylko w odniesieniu do wczesnego średniowiecza, ciąży zatem - jak podkreślałem parokrotnie - nowożytna idea postępu. Stanowi ona nadal obowiązującą nieomal powszechnie dyrektywę badawczą. W odniesieniu do wczesnego średniowiecza przybrała ona postać modelową. Badacze są bowiem przekonani, iż człowiek, będący przecież ukoronowaniem przyrody, stawał się - zgodnie ze swą naturą. a nie wbrew niej - coraz rozumniejszy, bardziej racjonalny, postępowy wreszcie. Na podstawie tych założeń zbudowana została cała koncepcja przełomu gospodarczego, który na ziemiach polskich dokonać się miał właśnie we wczesnym średniowieczu. Nie zamierzam tu dyskutować z obowiązującymi w literaturze poglądami, a jedynie - mając na uwadze przytoczone wyżej wątpliwości - chciałbym przedstawić w skrócie tezy obowiązujące na gruncie polskiej archeologii.