72365 skanuj0071 (16)

146 AKSJOLOGIA I l>

prostu fizycznymi dobrami człowieka. Przyjcie przez nas określenie *My-czy więc tylko pewnej wyodrębniającej się treściowo kategorii świata "<m tości, dla etyki jednak szczególnie ważnej.

Istotne znaczenie dla objaśnienia tego w łaśnie zakresowo zawę/•*•>• pojęcia wartości ma uściślenie jego podstawowej cechy wyróżniającej, 11 • jak wiadomo, jest „preferencyjność”. Ta wszakże prcfcrcncyjnoś* hm przybierać dw ojaką postać, a mianowicie preferencyjność stopniow ani.* ••mi preferencyjność projekcyjną.

Preferencyjność stopniowaniu zachodzi wówczas, gdy dana w.>»«■••• przedstawia dla nas większą wartość aniżeli jej brak. bądź mniejs/y pień zaawansowania, np sprawność fizyczna lub uzdolnienia malar I n Preferencyjność projekcyjni! natomiast ma miejsce wówczas, kiedy u nowi pew ien w zorzec doskonałości. Jaw i się przeto jako punkt odme-u. < dla działań, które zmierzają do tworzenia jakiegoś przedmiotu. któi\ •-! twarza ten wzorzec (np dzieło sztuki), bądź upodobnia istniejący po.hni”i do tego w zorca (np. grecki ideał „pięknodobrego”).

7 podanego określenia wynika: l^u że wartość będąc doskonałości.) vw**» czą danego przedmiotu, ma charakter uniwersalny, ponieważ ogarnia w . / > *<

kie w ogóle przedmioty danej kategorii i jest czymś uprzednim w ........^.

do tych przedmiotów jako swych realnych odpowiedników-, 2° że sj*« pikująca ją relacja zawiera w sobie ostatecznie dwie relacje. Idzie tu n<*. pierw o relacjęodpowiedniości w- stosunku do określonych uzdolnień ■ by ludzkiej, następnie zaś o relację preferencji w stosunku do innych ••• skonałości tego samego przedmiotu lub też innych przedmiotów.

Mimo to nie można pow iedzieć, że wszystkie elementy zaproponow.u. określenia wartości zostały objaśnione wyczerpująco. Odnosi się to sa gólnic do terminów: doskonałość (jakiegoś przedmiotu) oraz idealnych w. ców odpowiadających odnośnym uzdolnieniom (osoby ludzkiej). Bez więk szych trudności da się stwierdzić, że pierwszy z nich stanowi podstawę rd ■ cji odpowiedniości. wchodzącej w skład obiektywnej struktury wartości, dn u* natomiast punkt odniesienia wspomnianej relacji. W iadomo zaś. że od k> .i czym w porządku bytowym są obydwa te elementy, zależy także onty* ■ treść uwarunkowanej przez nic relacji. Tymczasem w wypadku relacji. d/u> której wartości są czymś rzeczywiście istniejącym, elementy te przedstaw*., ją się bardzo odmiennie. 7. lego powodu to, co jest im wspólne, da się wy. zić tylko za pomocą najogólniejszych właściwości, takich jak doskonali przedmiotu i uzdolnienia osoby ludzkiej oraz idealne wzorce ich aktu.ili wania. Wynika stąd, ze pojęcie wartości ma sens tylko analogiczny N. prostszym przeto jego objaśnieniem będzie wskazanie na podstawowe ołn. i

k ai.gonc, do których się to ogólne pojęcie odnosi. Czym temu zadość

•    i»m /alo/cnio.

\ Ktawowych kategorii wartości należą: prawda, dobro, i pięk-.1. *»k«m oż. prawda przybiera kształt wartości poprzez specyficzną rc-i«i is    • lubi a i dlatego w sferze ocen wyodrębnić można już tylko dwie

im ¹    /. kategorie: oceny aksjologiczne oraz oceny estetyczne Pierw-

•    •• ii - rekają o dobru określonych przedmiotów, drugie natomiast - o ich i .»• "• W potocznym przynajmniej rozumieniu są to również dwa wyraż-•••- - mi odgrodzone światy: świat dobra i świat piękna. Wartościami ł -.t. i ..Inoszącymi się do nich ocenami estetycznymi zajmuje się este-M • • • etyka. Etyka właściwy sobie teren badań widzi w św ięcie war-

*    ł., l>ia i ocen aksjologicznych, ł-tykę interesuje co najwyżej fakt. że ••• - • tyczne określa się niekiedy za pomocą terminu „piękny” i jemu

- 'i.,,,, i, ale kontekst wskazuje, że termin ten ma w takich przypadkach ■mm • t»- rny a nie estetyczny.

¹ nu vs i/ trzecie założenie sprowadziło nas na grunt poszczególnych katc-

........ ci. wśród których znajdują się również wartości dobra, wobec

».....mm i hoćby w krótkich słowach, nakreślić stosunek, w jakim pojęcie

.....- •->. i pozostaje do dobra.

- . I /asowych ustaleń wynika w sposób niedwuznaczny, że wartość • -M i. / dobrem, ale tylko częściowo. Dobro, o ile oznacza byt dosko*

■ , i «t- • kniialący, a tym samym godny pożądania i dążenia ku niemu, ma ¹ » ilii< i n.iiisccndciitalny i rozciąga się na wszystkie byty. Bytowa treść

.......i.lituje się na innej płaszczyźnie. Z natury swej są zorientowane

i*... Im/.łowickowi i stanowią fenomen wyłącznic ludzki Charaktery*

..    ... mciii tym, że będąc „dla człowieka^-' kształtują się "przez człowie-

•    • Nl. .si liod/ąc w świat człowieka ogarniają swoim zasięgiem wszystkie - • • v tym święcie transcendentalne kategorie bytu, a więc nic tylko dotli i Miicż prawdę i piękno. Znamienną cechą wartości jest ich antro-

......... /m czego nic widzimy w dobru, prawdzie i pięknie jako transcen-

¹    'w Mściwości ach bytu Ich swoistość wyczerpuje się w ogólnych

•i. i - li nk«I/v bytowych. Porządek dobra i porządek wartości stanowią więc n lku^- układy, których elementy składowe są częściowo różne, częścio-.. i imc. Różne są w tym. co określa specyfikę dobra, pozwala mu

• ......i. w swoich granicach wszystkie kategorie bytu na tej podstawie, ze są

•    . i względem siebie nawzajem pożądalne. Człowiek jest tu tylko

¹    - / elementów układu, a niejego centrum. Natomiast tożsamość dobni

i i/n.K/a się w tym, w czym dobro odnosi się do człowieka i staje " -    »czymś cennym jako element jego doskonałości. Człowiek staje

¹ i innt punktem odniesienia dla dobra jako wartości i źródłem jego • l -itojeństwa. Innymi słowy dobro (a także prawda i piękno) staje