73162 skanuj0029 (100)

sposób swój podstawowy punkt odniesienia, a jednocześnie z pola widzenia badaczy zniknęły bardzo Istotne problemy. Nie,jest boWiem prawdą, że -procesy skupiania się'ludności nie odgrywają obecnie doniosłej roli,'że.konsekwencje tych procesów nie'mają w dalszym ciągu podstawowego znaczenia dla najwyżej nawet gospodarczo ^: rozwiniętych społeczeństw. Na ten właśnie punkt zwraca uwagę A. Jagielski polemizując ze sformułowaną przez P. Rybickiego współczesną, czysto socjologiczną koncepcją urbanizacji. Koncepcja ta, jak to. już wcześniej zaznaczyliśmy, łatwo może być. utożsamiona z urbanizńaem. A. Jagielski stwierdza:    mie można zgodzić się ż twierdzeniem, że nowa koncep

cja powstała .na •■skutek zaniku dawnych procesów koncentracji i wystąpienia zjawiska przenoszenia się ludności z centrum na peryferie miast. Wszelkie dane wskazują, że w makroskali procesy koncentracji ludności w wielkich skupieniach nie tylko nie zanikają, ale nawet ulegają przyspieszeniu, także w Stanach Zjednoczonych. Ocenia się tam, że około 2000 r. w obszarach metropolitarnych będzie skupione prawie 85% ludności kraju. Procesowi tsmu nia może być przeciwstawione zjawisko «rozlawania się obszarów miejskich^{1 2} lub przemieszczenia ludności miast z centrum kd peryferiom, które zresztą występowały w Londynie i Paryżu już pod koniec ubiegłego wieku. Te typowe zmiany zachodzą bowiem w obrębie wielkich aglomeracji ludności nie hamując ciągłego dopływu nowych imigrantów. A. E. Smailes uznaje peryferyczny i odśrodkowy wzrost miast i stref podmiejskich za nową formę rozwoju miast, za zmodyfikowaną formę koncentracji ludności. A zatem nie należy sądzić, że «dziewięt-nas to wieczna® koncepcja urbanizacji ludności jest przestarzała" ^M.

Z zamieszczonych powyżej uwag wynikają dw^ła ważne dla praktyki badawczej wnioski. Po pierwsze, można stwierdzić, że do badań nad miastem nie są .bynajmniej niezbędne studia nad kulturą całego,'■'globalnego społeczeństwa ³⁷. Podejście takie — jak to już wcześniej zaznaczyliśmy — jest zbyt ogólne, aby mo-

PHI .. .. HIR BP _    ..    ,

. gło być przydatne do analizy^akichkolwiek-problemowl^tiodz^Ś:

cych w zakres zainteresowań socjologii miasta. ^Po 'druaę.^^^m ‘ należy się zgodzić z twierdzeniem P. Rambaud,-że 7;Źwmt^urb^-^; . nizacja» jest zawsze- jednak

„urbanizmu” czy też^urbanizacji” do miasta'sprawia, ze '-pojętna"'? te stają się tak amorficzne i wieloznaczne, te .ich przydatńóść-w badaniach empirycznych jest niezwykle ograniczona. Wyraźny kryzys socjologii miasta zaczął się bowiem od momentu, '••'gdy-większość badań zaczęła koncentrować się wokół problematyki „miejskiego stylu życia”. U źródeł kryzysu tkwi niewątpliwie fakt, że: „W społeczeństwie zurbanizowanym «miejskość»,..jest wszędzie i nigdzie: nie sposób zdefiniować miasta, a tym samym też i socjologii miasta” ^{3 4 5}. Stopniowo ulegał więc zatarciu główny przedmiot zainteresowań dyscypliny.

W tej sytuacji trudno odmówić racji G. Sjobergowi, gdy stwierdza, że reakcją na ograniczenia wynikające z empirycznej nieadekwatności koncepcji Wirtha i Redfielda j =st pojawienie się grupy socjologów, określających urbanizację wyłącznie w katęgo- • riach demograficznych. Niewątpliwie, podejście takie nie jest także wolne od licznych słabości. We wszelkich badaniach porównawczych zawodzi ono np. jako jedyne kryterium odróżniające ośrodki wiejskie od miejskich. Na tej podstawie nie mogą też być formułowane przewidywania zachowań mieszkańców miast różnych kategorii wielkości. Zdaniem Sjoberga, ujęcie takie posiada jednak szereg istotnych, choć często nie dostrzeganych zalet. W koncepcje te wbudowane jest bowiem niejako przeświadczenie, że urbanizacja stanowi zmienną zależną procesów zachodzących w znacznie szerszej skali, np. jest ona zależna od stopnia rozwoju technologicznego danego społeczeństwa. Oznacza to, że wszelkie problemy wiążące się z urbanizacją są w ten sposób rozpatrywane w powiązaniu oraz na tle zjawisk i procesów, -jakie zachodzą w skali całego społeczeństwa ^ł0.

95

1

^M Andrzej Jagielski, Geografia ludności, PWN, Warszawa 1074, S. 244 - 245.

2

^ł D. Popenoe, On the Meaning, w: Urbanism, Urbanizaiion and Chan-ge, s. 74.    • ■ 94

3

Placide Rambaud, Wieś i urbanizacja. Perspektywy socjologiczne_r „Wieś i Rolnictwo" 1974, nr 3{4>.

4

⁸⁸ R. E. Pahl, Whose City?, Penguin Books, Harmondsworth 1975, S. 195.

5

Gideon Sjoberg, Theory and Research in Urban Sociology, w: The Study of Urbanizalion, s. 163 - 164.