skanuj0091

192 Ryzyko powrotności i sposoby zabezpieczenia

podstawie prac badawczych R. Karla Hansona i Kelly Morton-Bourgon i z Kanadyjskiego Departamentu Bezpieczeństwa i Reagowania Kryzyso- i wego, opartych na analizie 95 badań prowadzonych w latach 1943-2003, I obejmujących ponad 31 tys. przestępców seksualnych oraz ponad 2 tys. ekspertyz dotyczących powrotności do tych przestępstw, najbardziej próg- I nostyczne okazały się dewiacyjne skłonności seksualne!

Wśród tych wypaczonych skłonności na czoło wysuwały się seksualne 1 fascynacje dziećmi, na drugim miejscu były zainteresowania przemocą ! w realizacji różnych form popędu seksualnego, na trzecim - wszelkie ro- i dzaje obsesji seksualnych (por. Hanson, Morton-Bourgon, 2004). Swoje 1 szeroko zakrojone badania wspomniani wyżej autorzy prowadzili z zasto- I sowaniem matematycznej, aktuarialnej metody obliczeń, uwzględniającej 1 nie tylko listę czynników mogących stanowić predyktory (jak w więk- j szóści badań), lecz także sposoby łączenia się poszczególnych czynników j w całkowitą ocenę stopnia ryzyka powrotności do przestępstwa.

Drugim w kolejności pod względem wartości prognostycznej czyn- 1 nikiem okazały się cechy antyspołeczne sprawców przestępstw seksual- j nych. Cechy psychopatyczne stanowią, po wspominanych dewiacyjnych j skłonnościach seksualnych, najważniejszy wskaźnik powrotności do przestępstw seksualnych. Autorzy omawianych badań nad wyznaczni- j kami recydywy przestępstw seksualnych stwierdzili też, że najbardziej 1 prognostycznymi wskaźnikami zachowań antyspołecznych są takie cechy, J jak: nieposłuszeństwo wobec przełożonych, częste zmiany pracy i miejsca 1 pobytu oraz cechy psychopatyczne określane na podstawie wspominanej 1 już skali Harego. Cechy psychopatyczne (antyspołeczne) łączą się z kolei 1 w sposób integralny z dewiacyjnymi skłonnościami seksualnymi, wiele 1 bowiem cech psychopatycznych uwidacznia się w niestabilności związ- 1 ków partnerskich, ekscesywności potrzeb i zachowań seksualnych itp. i Jednak pomimo to - jak pamiętamy z poprzednich rozwiązań - cechy 1 psychopatyczne nie zawsze towarzyszą przestępstwom seksualnym.

5.2.2. Fakty z historii życia przestępcy

Jak już wspominałem, najistotniejszym w sensie prognostycznym jest 1 pierwsze źródło informacji, czyli dane dotyczące dotychczasowej aktyw- j ności przestępczej osobnika, w sprawie którego należy podjąć decyzję J o zwolnieniu z zakładu karnego. Należy tu zwrócić uwagę aa kilka najbar- I dziej podstawowych kwestii: ile razy przestępstwo seksualne zostało po- 9

pełnione, co mogło stanowić ewentualną przyczynę takiego zachowania oraz - przede wszystkim - jaki jest stosunek tego człowieka do popełnianego czynu (lub czynów) i, oczywiście, do ofiary (czy ofiar) przestępstwa. W gromadzeniu danych na ten temat najważniejszą dla psychologa obeznanego w problematyce zawiłości życia seksualnego człowieka są rozmowy kierowane z przestępcą, wiadomości zaś zaczerpnięte z raportów policyjnych oraz innych źródeł informacji na temat okoliczności popełnienia przestępstwa stanowić powinny niezbędne uzupełnienie lub ewentualne sprawdzenie prawdziwości tego, co mówi sam sprawca.

Warto dodać, że prowadząc rozmowy i wywiady z przestępcą seksualnym, psycholog jest w o wiele lepszej sytuacji niż w przypadku innych typów przestępstw. Składa się na to wiele czynników, przedstawię tu dwa najważniejsze.

Natura przestępstwa seksualnego bardziej niż innych rodzajów zachowań łamiących prawo wiąże się z przeżyciami wewnętrznymi człowieka, o wiele trudniej tę formę zachowania przestępczego zracjonalizować niż np. kradzież czy agresję (co nie znaczy, że nie spotykamy się z próbami niby to logicznego uzasadnienia popełnianych aktów wynaturzonego seksu).

Czynnik drugi łączy się bezpośrednio z pierwszym — psychologowi stosunkowo łatwo jest przekonać skazanego, że dobra współpraca z nim jest jedyną drogą do zmiany dotychczasowych nieakceptowanych przez społeczeństwo i surowo zakazanych przez prawo zachowań seksualnych, które w konsekwencji pociągają za sobą tak wiele dolegliwości. Rozmowa ta (stanowiąca w swej istocie możliwie najdokładniejszy wywiad) powinna przede wszystkim dotyczyć takich zagadnień, jak:

•    które to jest z kolei przestępstwo,

•    jak zostało popełnione,

•    czy i w jaki sposób było przygotowywane,

•    jakie więzy łączą sprawcę z ofiarą,

•    jaki jest stosunek przestępcy do popełnionego czynu.

Bardzo ważnym celem rozmów ze skazanym jest poznanie historii jego życia z możliwie najdokładniejszym odtworzeniem etapów dotychczasowych doświadczeń seksualnych. Uzupełnieniem zaś rozmów powinny być badania osobowości skazanego, nastawione szczególnie na ewentualne wykrycie takich cech, które składają się na obraz kliniczny psychopatii (używając dawnej terminologii psychiatrycznej). Wprawdzie na podstawie występowania w osobowości danego człowieka takich, a nie innych cech nie da się przewidzieć, czy stanie się on przestępcą seksualnym, ale