skanuj0094

198 Ryzyko powrotnośd i sposoby zabezpieczenia

z zakładu karnego poparta być musi dodatkowymi wskaźnikami, a miał nowicie oceną efektów pracy resocjalizacyjnej z przestępcą oraz stopnia! zabezpieczenia społeczności, do której powraca, przed skutkami nawrottO jego aktywności przestępczej.

5.2.3. Efekty oddziaływań resocjalizacyjnych

Resocjalizacja przestępców seksualnych należy do najbardziej złożo-nych, a tym samym najtrudniejszych przedsięwzięć psychokorekcyjnychf Trzeba więc przypomnieć prawidłowość dotyczącą natury dewiacyjnych skłonności seksualnych, a mianowicie to, że skłonności tych nie da się wyleczyć, można je tylko zaleczyć, czyli w przypadku przestępców seksualnych (podobnie jak alkoholików i narkomanów) nie możemy mówić

0    trwałych efektach ani o zakończonym procesie resocjalizacji. Proces ten musi bowiem trwać do końca życia danego przestępcy!

Oddziaływania resocjalizacyjne na przestępców seksualnych muszą obejmować dwa aspekty. Po pierwsze możliwie skuteczne i jak najtrwalsze wyeliminowanie objawów negatywnego zachowania (czyli efekty doraźne). Po drugie zaś, bardzo mocne „zainstalowanie” w psychice poddawanego resocjalizaqi przestępcy seksualnego silnych mechanizmów samokontroli, bez których odrodzenie się uciętej głowy hydry jest tylko kwestią czasu!

Wieloaspektowość resocjalizacji przestępców seksualnych została omówiona w rozdz. 4., teraz postaram się tylko wskazać te problemy związane z efektami pracy resocjalizacyjnej, które mogą mieć duży wpływ na wzbogacenie obrazu klinicznego przestępcy, co do którego podejmowana jest decyzja o powrocie do społeczeństwa.

W tym zakresie najważniejsze są dwie podstawowe grupy informacji. Po pierwsze, czy - i w jakim programie resocjalizacyjnym - uczestniczy dany przestępca. Istnieje wiele programów resocjalizacyjnych o różnym stopniu skuteczności, uzależnionym od mechanizmów psychicznych, których wytworzenie lub wzmocnienie stanowi ich główny cel oraz od cech osobowości

1    stopnia demoralizacji osobników poddawanych tym oddziaływaniom. Na ogół wyspecjalizowane programy resocjalizacyjne dla przestępców seksualnych dają lepsze, tzn. głębsze i trwalsze efekty niż inne (niewyspecjalizowane do tego celu), dlatego też przy ocenie stopnia ryzyka ponownego wystąpienia przestępstwa seksualnego tak ważna jest znajomość rodzaju programu resocjalizacyjnego, w jakim uczestniczył dany przestępca.

Po drugie, niezwykle istotnym prognostykiem jest stopień zaangażowania uczestniczącego w programie resocjalizacyjnym przestępcy. Zaangażowanie to jest zarówno miarą chęci poprawy, jak i wskaźnikiem umiejętności wprowadzenia niezbędnych w zachowaniu społecznym mechanizmów samokontroli i poskramiania impulsów, głównie zaś impulsów natury seksualnej.

Złożoność i wieloaspektowość procesu resocjalizacji przestępców seksualnych stanowi także przyczynę tego, że nie ma, jak do tej pory, wielu narzędzi w rodzaju skal ocen, które pomagałyby w sposób bardziej precyzyjny ocenić wyniki działalności resocjalizacyjnej, choćby w tym stopniu, co omawiane poprzednio próby wyskalowania znaczenia najważniejszych doświadczeń z historii życia na kształt prognozy dotyczącej niebezpieczeństwa ponownego popełnienia przestępstwa seksualnego.

Poniżej przytaczam jedną z takich rzadkich prób ustrukturalizowa-nia wyników oddziaływań resocjalizacyjnych na użytek prognozowania trwałości zmian w zachowaniu przestępcy seksualnego, dokonaną przez Marshalla. Dane zawarte w tej tabeli odnoszą się do omówionego już programu STOP. Marshall stosuje kryteria i określenia wypracowane na użytek opisu procesów występujących w czasie realizacji tego programu. Oddziaływanie kognitywno-behawioralnego programu STOP w przypadku przestępców seksualnych obejmuje 10 głównych kierunków oddziaływań resocjalizacyjnych i w związku z tym według stopni sukcesów i porażek w realizacji każdego z podstawowych punktów tego programu określane jest ryzyko powrotności do przestępstwa seksualnego.

Tab. 3. Skuteczność resocjalizacji jako kryterium prognostyczne (wg Marshalla, 1995)

Lp.	Kierunek oddziaływań	Brak	Umiarkowany	Znaczny
1	Zaprzeczanie wyrządzeniu jakiejkolwiek krzywdy bądź jej pomniejszanie:	pozostawanie do końca programu oddziaływań resocjalizacyjnych w przekonaniu o własnej niewinności	uświadomienie (ale niepełne) własnych przewinień	pełne zrozumienie negatywnych skutków popełnianych czynów przestępczych
2	Empatia wobec ofiary:	niewykazywanie uczuć empatycznych	obecność zawiązków uczuć empatycznych	wystąpienie wyrzutów sumienia i głębokiej empatii