49440 skanuj0089

188 Ryzyko powrotności i sposoby zabezpieczenia

przestępcy seksualni powinni być traktowani w sposób szczególny, a ich izolacja od społeczeństwa musi być rozpatrywana z innej nieco perspektywy niż pozostałych przestępców.

W kształtowaniu współczesnego sposobu myślenia o karaniu, a przede wszystkim o resocjalizacji, wielką rolę odgrywa znajomość coraz lepiej poznawanych prawidłowości psychologicznych mechanizmów regulujących zachowanie człowieka. Jednak w przypadku decyzji o zwolnieniu z więzienia lub z zakładu poprawczego przestępcy seksualnego odkrywane w coraz liczniejszych badaniach prawidłowości psychologiczne tylko w niewielkim stopniu mogą pomóc osobom decydującym o losach przestępców seksualnych i biorącym na swe obywatelskie sumienie odpowiedzialność za bezpieczeństwo ludzi, do których przestępcy ci powracają.

Trudność doradztwa psychologicznego wynika z dwóch podstawowych faktów. Po pierwsze dotychczasowa wiedza o uwarunkowaniach ludzkiego zachowania nie pozwala na określenie cech osobowości, które by w jednoznaczny sposób przesądzały o tym, czy dany osobnik popełni taki, a nie inny rodzaj przestępstwa seksualnego oraz czy popełniwszy go, nie powtórzy tego czynu. Nie jest też możliwy do ustalenia określony układ kilku, powiązanych ze sobą cech osobowości, który przesądzałby o popełnieniu czynów wynaturzonych pod względem seksualnym. „Nie można mówić o istnieniu specyficznego profilu osobowości przestępcy seksualnego” - stwierdza jeden z wieloletnich badaczy tego zjawiska Gordon C. N. Hall (1996, s. 79). Nie ma więc właściwie konkretnego wskaźnika pozwalającego na określenie, czy dany osobnik nie popełni przestępstwa po raz drugi.

Po drugie, jak już o tym była mowa, trudność też wynika z powszechnie odnotowywanej zarówno w badaniach empirycznych, jak i w obserwacjach klinicznych prawidłowości, że dewiacji seksualnej, podobnie jak alkoholizmu czy innych skłonności do różnego rodzaju uzależnień, nie da się wyleczyć w sensie medycznym, można je, co najwyżej, zaleczyć! A więc cechy gotowości do popełnienia przestępstwa natury seksualnej u każdego, kto choćby raz taki czyn popełnił, występują w sposób permanentny.

W świetle przytoczonych wyżej poglądów z dodatkową ostrością widać nie tylko, jak trudna jest resocjalizacja przestępców seksualnych, lecz także, jak wielkie jest ryzyko podjęcia decyzji o zaprzestaniu izolacji tego typu osobników od reszty społeczeństwa. I na tym tle pojawia się w pełni dramatyczne pytanie, jak takiej jednostce pomóc, jak zastosować wobec niej nowoczesne podejście resocjalizacyjne, a przede wszystkim kiedy i na jakich zasadach umożliwić jej powrót do społeczeństwa, co stanowi immanent-ny czynnik nowoczesnej strategii postępowania resocjalizacyjnego wobec wszystkich przestępców, a więc i takich, o których jest mowa w tej pracy.

5.2. Próby określenia wskaźników stopnia ryzyka ponownego popełnienia przestępstwa seksualnego

W jaki sposób stanowiąca coraz bardziej ewidentny składnik nowoczesnego wymiaru sprawiedliwości wiedza z zakresu psychologii może pomóc w podejmowaniu decyzji, który przestępca seksualny i po spełnieniu jakich warunków może powrócić do społeczeństwa, od którego został odizolowany z powodu swej silnie społecznie potępianej dewiacyjnej aktywności?

Psychologiczne prognozy ewentualnej powrotności do przestępstw seksualnych opierają się zazwyczaj na trzech podstawowych wskaźnikach: (1) sile i kierunku popędu seksualnego, (2) ustalonych podstawowych faktach z historii życia skazanego i sposobów popełniania przezeń przestępstw, (3) wynikach oddziaływań resocjalizacyjnych.

Należy jeszcze podkreślić, że o zwalnianiu przestępców z zakładów karnych powinny decydować także sposoby zabezpieczenia społeczności lokalnych przed ewentualnym nawrotem ich przestępczej aktywności.

5.2.1. Próby określenia siły i kierunku popędu seksualnego

Próby te budziły swego czasu wielkie nadzieje jako metody pozwalające na zobiektywizowanie ryzyka powrotności do przestępstw seksualnych. Nawiązywały one do powojennych tradycji badań nad złożonością natury ludzkiego seksualizmu, zapoczątkowanych słynnym raportem Alfreda Kinseya i jego współpracowników (por. Kinsey i in., 1948). Do tej pory często sięgają po nie psychologowie, dlatego też sprawie tej należy poświęcić nieco więcej uwagi.

Tego rodzaju raporty o seksualnym zachowaniu człowieka budziły i budzą do tej pory (coraz to nowe) poważne zastrzeżenia natury metodologicznej. Przede wszystkim zarzucano im to, że w prowadzonych badaniach uczestniczyła tylko specyficzna grupa ludzi, lubiących mówić o swoich intymnych przeżyciach, a wnioski z tych badań uogólniano na