74425 P1210015

15

Osada bagienna w Biskupinie, w pow. tnińskim

Ogromna ilość ceramiki odkrytej w Biskupinie zdaje się wskazywać, że nie może one pochodzić w całości z daleka, lecz że ogromna większość jej (jeżeli nie wszystko) została wykonana w osadzie samej, w istniejących tu warsztatach zduńskich. Istnienie pracowni garncarskich w Biskupinie jest tern prawdopodobniejsze, że mamy dowody istnienia tu znacznie trudniejszych do wyuczenia gałęzi przemysłu, jak n. p. odlewnictwa bronzowego. Dotychczas coprawda nie udało się odnaleźć w osadzie pewnych śladów pieca garncarskiego.

VII. Knltura materjalna mieszkańców.

1. Ceramika.

A teraz przyjrzyjmy się kulturze materjalnej mieszkańców osady, poczynając od ceramiki, stanowiącej najliczniejszą grupę zabytków. Ceramika w ogromnej większości wypadków docho* waJa się tylko w ułamkach, z których w pracowni polowej wzgl. dopiero w Poznaniu w muzeum udało się odbudować większą ilość naczyń.

• tylko _w wyjątkowych wypadkach zachowały się całe naczynia stojące w kątach niektórych domów (tabl. XXXII «)• Przyglądając się ceramice biskupińskiej zauważymy obok zwykłych nieozdobio-nych naczyń kuchennych grubej roboty stosunkowo dużą ilość starannie wykonanych i pięknie zdobionych naczyń, zupełnie identycznych z naczyniami pochodzącemi ze współczesnych grobów. Raz jeszcze wykazuje się na tym przykładzie, że z jedynym wyjątkiem urn twarzowych nie było u nas jakiejś osobnej ceramiki grobowej, lecz że wkładano do grobów, naczynia używane przez zmarłego za życia.

Próby wyróżnienia różnych faz w rozwoju ceramiki łużyckiej w Biskupinie na podstawie uwarstwienia zabytków w ziemi nie dały dotąd zadowalających wyników. Nieliczne ułamki naczyń malowanych pochodzą wyłącznie z najgłębszej warstwy VI, ułamki z ornamentem pseudosznurowym, uważanym za typowy dla fazy halsztackiej D, występują we wszystkich warstwach, poczynając od Vi aż do II. Czarki grafitowane o cienkich ściankach bogato zdobione (tabl. XXX, 11-11, XXXV, 7, XXXVI, 3-8) spotyka się również od warstwy VI aż do warstwy III. Fakty te stają się zrozumiałe, jeżeli uwzględnimy, że na wilgotnęm, grząskiem podłożu skorupy łatwo wdeptywały się w błoto i dostawały się do głębszych warstw. W ten sposób tłumaczy się taki ciekawy fakt, że stosujące się do siebie części naczynia jajowatego z chropowatą powierzchnią, znalezionego w r. 1936 w warstwie II w arze 43, spoczywały w arze 41 w warstwie IV (w chacie 12) i to w dodatku w odległości jakichś 13 m. Ze spostrzeżenia powyższego wynika dalej, że ułamkami potłuczonych naczyń bawiły się dzieci, rozrzucając je daleko. Z dotychczasowych obserwacyj można wywnioskować tylko tyle, że ceramika w wyższych warstwach osady jest naogół grubszej roboty i że od warstwy III poczynając ku górze pojawiają się naczynia z chropowatym brzuścem

I    gładką szyjką, zdobione u nasady szyji wałkiem poziomym. Z różnych rodzajów ceramiki na szczególną uwagę zasługuje odkrycie w osadzie naszej kilku fragmentów ceramiki malowanej, ponieważ jest to najdalej ku północnemu-wscho-dowi wysunięte stanowisko z podobnemi naczyniami. Bardzo licznie występują naczynia grafitowane i dość znaczny odsetek stanowi też ceramika z ornamentyką głęboko rytą, inkrustowaną białą masą (por. tabl. XXXIV, 1, XXXVI,

II    i 14). Z innych ornamentów wymieniamy ornament pseudosznurowy, wykonywany przy pomocy odciskania naszyjnika skośnie żłobkowanego, występujący we wszystkich niemal warstwach, z wyjątkiem I, wreszcie na dwóch naczyniach znalazły się rysunki figuralne w postaci sceny polowania na jelenie (tabl. XXXIV, II) czy też oddzielnych figur jeźdźców (tabl. XXXIII, 14). Z faktu odkrycia podobnie zdobionych naczyń w osadzie wynikałoby, że ornamenty figuralne na naczyniach grobowych niekoniecznie musiały mieć jakieś znaczenie głębsze, rytualne, lecz mogły być również zwykłemi ornamentami. Możnaby wprawdzie wyrazić przypuszczenie, że naczynia z ornamentyką figuralną, znalezione w Biskupinie, były robione specjalnie dla celów grobowych i tylko nie zdążono już wykorzystać ich w tym celu, ale przypuszczenie to nie wydaje się zbyt prawdopodobne, skoro także wszystkie inne naczynia znalezione w osadzie mają zupełne odpowiedniki w inwentarzach grobowych, poczynając od typowych form popielnic, a kończąc na drobnych przystawkach, grzechotkach (tabl. XXXIV, 12—13), figurkach ptaszków (tabl. XXXV, 1—6), naczyńkach minjaturowych (tabl. XXXI(f, 4—7) i t. d. Na jednem z naczyń widać ślady reparacji, mianowicie wyszczerbienie powierzchni naprawiono tu przez wypełnienie zagłębienia, powstałego wskutek wyłuszczenia się części ściany, żywicą (tabl. XXXII, 3 i ryc. 8).

Ryc. 8. Naczynie gliniane z Biskupina z przedhistoryczna reparacja (wyłuszcze-nie ściany wypełnione żywica). — Fig. 8. Vase en argile de Biskupin avec une reparation prehistoriąue (a 1'aide de rćsin).