74697 P3150001

i Wstęp

granicach Polski euroregionów. Autorzy zbioru to politolodzy, związani z Instytutem Nauk Politycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, gdzie prowadzą badania oraz zajęcia dydaktyczne.

Idea powstania książki wynika m.in. z faktu, iż opracowania traktujące

0    polskiej polityce zagranicznej, dostępne na rynku księgarskim, ogniskują się głównie na kierunkach kluczowych dla polskiej dyplomacji, tj. niemieckim

1    rosyjskim. W części z nich poddano analizie relacje z sąsiadami przez pryzmat przynależności do struktur multilateralnych, głównie UE i NATO. Gro analityków wręcz pomija lub traktuje marginalnie niektóre kierunki, np. czeski czy słowacki, co wynika z różnicy w intensywności relacji z poszczególnymi sąsiadami (w mniejszym opracowaniu uwypuklono kierunek rosyjski i ukraiński). Mało jest opraoowań. które dotyczyłyby relacji Polski ze wszystkimi państwami sąsiedzkimi w ich współczesnym, politycznym wymiarze.

Redaktor pragnie wyrazić nadzieję, iż niniejsza książka przyczyni się do wzbogacenia wiedzy o problemach polskiej polityki zagranicznej oraz stanie się inspiracją do rozmyślań nad miejscem Polski na współczesnej geopolitycznej mapie Europy. Ponadto, w zamierzeniu stanowić ma ona pomoc dydaktyczną głównie dla studentów politologii, do realizowanego tam przedmiotu „Polityka zagraniczna RP”. Służy temu również dołączona do każdego rozdziału bibliografia, obejmująca wybrane pozycje książkowe oraz artykuły w języku polskim.

Serdeczne słowa podziękowania kieruję do wszystkich autorów, władz Instytutu Nauk Politycznych UWM w Olsztynie oraz Profesora Arkadiusza Żukowskiego, za wsparcie przy powstawaniu niniejszej publikacji. Szczególnie dziękuję Monice.

Wojciech Tomasz Modzelewski

Otszx>«. marzec 2009 r.

Olga Wasiuta

Stosunki polsko-rosyjskie

Miejsce Polski w Europie jest określone jej geopolitycznym usytuowaniem, a także powiązaniami polityczno-społecznymi i gospodarczymi. Położenie w środku kontynentu sprawia, że charakter rozwoju wewnętrznego państwa, jego sojusze zewnętrzne i cała polityka zagraniczna były, są i będą istotnym elementem układów ogólnoeuropejskich.

Geopolityczne usytuowanie Polski wobec sąsiadów zmieniło się radykalnie wskutek rozpadu ZSRR i rozszerzenia Unii Europejskiej. Wymaga to od Polski prowadzenia polityki starannie przemyślanej i skrupulatnie realizowanej. Polityka wobec sąsiadów powinna być pozbawiona emocji i resentymentów oraz kształtować się na racjonalnych przesłankach związanych z interesem narodowym.

Z żadnym krajem losy Polski nie były związane tak, jak z Rosją. Oba narody łączy wielowiekowa i trudna historia, w wyniku której powstawały liczne niewyjaśnione do końca spory, odmienne mity i zaszłości dające o sobie znać aż po dziś dzień. Od ukształtowania się polskiej i rosyjskiej państwowości, oba kraje nieustannie i z różnym natężeniem wywierały wpływ na bieg swojej historii. Do czasów rozbiorów była to rywalizacja dwóch silnych konkurentów. W okresie zaborów, kiedy Polski nie było na mapie Europy, pod panowaniem Rosji znalazło się 82% terenów dawnej Rzeczypospolitej. W sumie przez dwa wieki Rosja sprawowała dominację polityczną nad Polską. Przeciwko Rosjanom było skierowanych sześć powstań, krwawo stłumionych .

Największą bolączką w relacjach dwustronnych była i jest w dalszym ciągu historia. Dotychczasowe dzieje stosunków polsko-rosyjskich to w dużej mierze dzieje konfliktu, nie tylko terytorialnego, ale i ustrojowego oraz kulturowego. Piętno zaborów, które w okresie ponad 120 lat odcisnęło się w świadomości Polaków, miało decydujący wpływ na ich stosunek do Rosji i samych Rosjan. Po tak długim okresie niewoli Polacy bali się Rosji i jej imperialistycznych zapędów. Determinujący wpływ na wzajemne relacje miała także przymusowa komunizacja po II wojnie światowej. Dlatego należy jeszcze raz podkreślić, iż na stosunkach polsko-rosyjskich cieniem kładą się obciążenia historyczne i stereotypy narodowe, a barierą dla ich ułożenia jest odmienna interpretacja historii przez oba narody^{1 2}.

1

Szerzej: P. W. Sięgnij, Razdieły Polszi i dyplomatia Jekateriny II. 1772. 1793. 1795, Moskwa 2002.

2

---    stosunki Poloków i Rosjan, red. M. Dobraczyński, J. Marszałek-Kawa,