74861 S5006266

22

H/ MOt.l nowiu

*

'.4sv.AMVf*o •ir/isir uiiitii

23

Msłs torba o 9 litrów

Pin ku wyrabia także pokrywy (lo torby, używam- podczas Katowania w nich pożywienia na olwarlyni ognisku uraz przechowywania pokarmów płynnych.

Lepi jr również dwiema technikami na kole podobnie jak młaki. Ciórni| część pokrywy podczas lepienia na lamy kola (pokrywa atoi odwrócona) wygniata z jednego kawałka, natomiast ścianki dolnidnwiije technika ślizgo-wo-taśmową z wałków. Golowe arianki wygładza olitaczaniem (ryc. 4).

Po opinaniu technik lepienia Młotowanych w Varkr przy ożyciu koła garncarskiego pragnę jeszcze raz zwrócić uwagę na funkcję tego koła. Funkcja ta we wszystkich wypadkach hudowy dna i arianek naczyń w zawadzie jest zbliżona do funkcji podatawki obracającej sic na oai i ułatwiają cej lepienie. Garncarz nie wykorzyatujr prędkiego ruchu wirowego koła do nadlaczania i toczenia. Koło nalomia*! niewątpliwie ułatwia aloaowauie techniki alizgowo-taamowej i umożliwia nalepianie doić długiej apirali z taimy. Koło garncarskie w Varkr, dobrze acentrowane i lekko obracające aię, zwiększa wydajność pracowni garncarskiej, ułatwiając ohraranic naczynia lepionego przez nari«k rąk na glinę podczas nalepiania taśmy. Z tego też względu garncarz a lara aię, by jego koło powiadało te zalety.

Powolny natomiast ruch wirowy kola niezależny od ruchu rąk garncarza zajętych przy glinie, wykorzystuje się przy gładzeniu wybudowanych ścianek, przy ścinaniu zbędnej gliny oraz przy formowaniu krawędzi (szczególnie naczyń dzhanowatych z uszkiem torby).

Na naczyniach wykonanych przez Plaku pozostają ślady gładzenia przy pomory ohtaczaoia oraz rzadziej (lady nalepiania taśm. Na powierzchni zewnętrznej ścianki brak jest jakichkolwiek śladów lepienia, natomiast widoczne są ślady gładzenia przy pomocy ohtaczania, w postaci cienkich rysów po włóczonych przez mokrą ściereczkę drobnych ziarnkach piasku i postrzępionych nitek. Kyay te układają się spiralnie dookoła naczynia i podobne są do rysów powstających podczas toczenia.

Na wewnętrznej powierzchni ścianki pozostają podobne ślady po obta-rzaniu od dna po krawędź. Na niektórych naczyniach od wewnątrz zacho-wują się wzgłębione bruzdy w miejscu nalepiania się krawędzi taśm na wyrobioną ściankę. Bruzdy pierwotnie układające się festonami (ryc, 6Sa) po wygładzeniu ścianki zatracają swój pierwotny wygląd i zachowują się w postaci płytkich nierównych, wgłębionych rysów. Wewnątrz naczynia na dnie widoczne są wyraźne rysy dookolne spiralnie zbiegające się ku środkowi, pozostałe po gładzeniu dna ściereczką przy pomocy ohtaczania. Na zewnętrznej powierzchni dna widoczne są odciski ziarenek popiołu, który przykrywał tarczę koła, by dno nie przylepiało się do niego. Przy krawędzi dna po zewnętrznej stronie pozostaje pierścieniowaty ślad pasemka bruzd po odciętej nożem glinie, przylepionej do tarczy koła.

Czas, który zużywa PlaL..    ,    . , .

. «    ,    ,    ^{kH M}* wykonanie jedoeg,, naczynia, zależy głów-

^0,1    ^ *-/.y»ie dzbankowa,e większe (wysokość 27 cm.

średnica największej wydę-•ości brznśca 22 cmj wykonuj/ w ciągu pół godziny, lic/ąr od chwili ujęcia w ręce gliny, przeznaezonej na dno i zaczątek ścianek    do

zdjęcia z kola gotowego naczynia. Wyrobienie naczynia miskowatego zabiera o połowę mniej czasu, bo przeciętnie 1.7 minut.

W świetle tych danych, uzyskanych z bezpośredniej obserwacji pracy Flaku, garncarz mógłby wykonać w ciągu lO-godzinnego dnia pracy, biorąc rzecz teoretycznie, do 20 naczyń dzhankowatyrh albo do 30 mi»k owa tych. W praktyce jednak Plaku. podobnie jak i inni garncarze Varke, wyrabia do 20 naczyń różnego rodzaju dziennie, w okresie intensywnego uprawiania garncarstwa, kiedy przygotowuje pełny ładunek pieca. Przy tym jego dzień roboczy, z przerwami w tym okresie, liczy więcej niż 10 godzin.

Opisane techniki lepienia oraz wydajność- pracowni Pla-ku są typowe dla wszystkich garncarzy Varkc, jak to stwierdza sam Plaku oraz dwóch innych garncarzy z tejże wsi, którzy odwiedzili go w czasie naszej bytności w    ₂    v»ike

Yarke.