76064 obraz
1

zatrzymać, by móc dokładnie przeanalizować najciekawsze wątki dotyczące techniki przeprowadzania wywiadu (Chenail, 1997a).

5. Ćwiczenia indywidualne

Badacze i studenci pracujący indywidualnie mogą nagrywać swoje wywiady na dyktafon i następnie przesłuchiwać je oraz analizować pod kątem technicznym. Należy wówczas koncentrować się mniej na treści wywiadu, a bardziej na jego aspektach technicznych, takich jak: czas i miejsce przeprowadzenia wywiadu, własne samopoczucie oraz emocje przy zadawaniu określonych pytań, kolejność zadawanych pytań, reakcje respondenta na pewne pytania, które mogą okazać się drażliwe, kontakt i zaufanie respondenta, itp. Bardzo dobrym ćwiczeniem jest pisanie not metodologicznych, w których po każdym wywiadzie zapisujemy pozytywne i negatywne aspekty przeprowadzonego wywiadu. Noty te pomagają ulepszyć z wywiadu na wywiad samą technikę jego przeprowadzania oraz sformułować dodatkowe pytania problemowe i pytania do następnych wywiadów. Być może, noty te wskażą nam konieczność użycia innych technik badawczych do zdobycia pewnych informacji, których nie możemy uzyskać za pomocą wywiadu lub w celu zweryfikowania prawdziwości aktualnie zebranych informacji.

8.2.3. Rozmowa a wywiad. O naturalnej umiejętności rozmawiania i nienaturalności przepytywania

Wywiad to także pewna forma społecznego istnienia co najmniej dwóch osób. Należy pamiętać, że przeprowadzając wywiad wkraczamy w życie osoby odpowiadającej na nasze pytania. Jesteśmy uwikłani w pewne uwarunkowania strukturalne, które mogą mieć wpływ na odczucia, uczucia, tożsamość osoby odpowiadającej. Wywiad etnograficzny swobodny powinien bardziej zbliżać się w swych cechach formalnych do rozmowy, gdzie możliwe jest spotkanie dwóch osób i nawiązanie pełnego kontaktu, gdzie jest możliwa symetryczna wymiana informacji. Poniżej przedstawię znaczenie słowa „rozmowa” oraz krótką analizę krytyczną cech formalnych wywiadu, który dominuje obecnie w naukach społecznych a także w innych sferach życia.

— Rozmowa

Etymologiczne znaczenie słowa „rozmowa” dotyczy „spotkania” dwóch osób wymieniających lub dzielących (roz..., inter...) między sobą określone akty, które składają się na to, co nazywamy mową, Słowo rozmowa sugeruje znaczenia obcowania, przestawania, przebywania z sobą co najmniej dwóch osób. Mogą one przestawać z sobą również w sensie symbolicznym, wtedy np., gdy rozmawiamy sami z sobą. Ale również i wówczas ten drugi, inny, wymyślony przez nas i stający obok nas, jest „czynnikiem” obcym (społecznym) wykreowanym przez nas na okres tzw. dyskusji z samym sobą. Interlokutor to rozmówca, partner dialogu (iinterlocuteur, z franc. — interlokutor, rozmówca, partner dialogu). Słowo „partner” sugeruje, iż oryginalnie rozmowa charakteryzuje się symetrycz-nością, obydwie strony mają równe prawa wyrażania swoich opinii, postaw, emocji. Umiejętności roz-mówienia się z kimś bądź rozmawiania są wpisane w repertuar większości kultur; jeśli spojrzymy na oryginalne znaczenia słowa „rozmowa” i jego etymologię, to roz-mówienie zawsze jest dialogiem, wolną wymianą myśli, w której to wymianie są zawieszone hierarchia społeczna i wszelkie wynikające z niej nierówności. Czysta forma rozmawiania jest dana człowiekowi u oryginalnych podstaw każdej kultury. Ta „naturalna”, w sensie kulturowym, umiejętność rozmawiania pozwala nam być sobą, wyodrębnioną jednostką i „jednością” indywidualną w obcowaniu z innym, bez konieczności odwoływania się do behawiory-stycznych teorii, sugerujących możliwość naprawy naruszonej integralności jednostki i ponownego wyodrębnienia się, jeśli symetria rozmowy z innym została naruszona. Jeśli naprawdę roz-mawiamy z innymi, to symetria rozmowy i nasza odrębność, a więc i wolność, nie może być naruszona.

„Inter...”, „entr...” — to, co pomiędzy, jest wypełniane poprzez nasze intencjonalne wymiany aktów mowy. Ale to, co pomiędzy nami, także łączy („eon...”). Ta łączność dokonuje się codziennie w języku potocznym. Potoczność jest płaszczyzną spotkania się, łączności, a często i połączenia się z innymi w symetrycznej, egalitarnej, wręcz idealnej formie „roz--mówienia się” z kimś. Pierwotnie słowo interview również miało znaczenie spotkania się, widzenia się w sensie osiągnięcia pewnej symetrycznej wymiany zdań, poglądów, odczuć pomiędzy („inter...”) co najmniej dwoma osobami (słowo interview pochodzi z franc. entrevue — spotkanie, widzenie się z kimś; voir — widzieć; entr — pomiędzy; — łac. videre — widzieć). Jednak obecnie słowo to utraciło swe pierwotne znaczenie. Również w języku japońskim oryginalnie kaiken (interview) oznacza spotkanie i widzenie się, obecnie jednak i w tym języku zapożyczono z angielskiego słowo intabyu (interview) z wszystkimi jego współczesnymi asymetrycznymi konotacjami.

177