76110 Skanowane8

wiem wielkim bykiem”, Siatapathabrahmana, IV, 4, 1, 14; por. VI, 5, 2, 5, 17 itd.). W tekstach wedyjskich występują Aświnowie, których nazwa wykazuje związek z końmi; jeżdżą oni nie na koniach* lecz na garbatych wołach (por. R. Otto, Gottheit der Arier, s. 76 ns.)i Aświnowie, podobnie jak Dioskurowie (Dios kuroi, por. łotewski* dewa dęli, litewskie diewo sunelei) są synami boga nieba. Ich mi' wiele zawdzięcza zarówno hierofaniom niebiańskim (Jutrzenka, Wet, nus, fazy księżyca), jak i sakralności bliźniąt, panuje bowiem po" wszechne przekonanie (por. Bibliografię), że narodziny bliźniąt wy nikają z połączenia się śmiertelnika z bóstwem, zwłaszcza z bóstw nieba. Aświnowie występują zawsze obok bóstw kobiecych, czy obok Uszas, bogini zorzy, czy to obok Sur ja; Dioskurowie to warz: szą również postaci kobiecej, swojej matce lub siostrze; Kasto i Polluks towarzyszą Helenie, Amfior i Zetos swojej matce Antiop' Herakles i Ifikles swojej matce Alkmenie, Dardanos i Jazon Har monii itd. Zapamiętajmy sobie, że a) Aświnowie, Dioskurc i wszyscy inni mityczni bliźniacy są synami boga niebiańskie (najczęściej pochodzą ze związku tegoż boga z istotą nieśmiertelną" b) nie da się ich rozłączyć od matki lub siostry; c) ich działalne na ziemi jest zawsze dobroczynna. Aświnowie, jak zresztą i Diosk rowie, są uzdrowicielami, wybawiają śmiertelników z niebezpi czeństw, ochraniają żeglarzy itd. W pewnym sensie są oni przedst wicielami sakralności niebiańskiej na ziemi, chociaż ich profil j niewątpliwie bardziej złożony i nie można go sprowadzić jedynie funkcji rozdawców tej sakralności. Ale jakie by nie były komplel mityczno-rytualne, które cechują Dioskurów, ich działalność j zawsze dobroczynna.

Dioskurowie nie odegrali pierwszorzędnej roli w powszechnej ligijności. Tam gdzie „synowie boga” ponieśli porażkę, tam jego uzyskuje przewagę. Dionizos jest synem Zeusa, a jego pojawię się w historii religijnej Grecji jest równoznaczne z rewolucją duc" wą. Ozyrys również jest synem nieba (bogini) i ziemi (bóg); feni Alein jest synem Baala itd. Te bóstwa jednak mają ściśły zwią^-z roślinnością, cierpieniem, śmiercią i zmartwychwstaniem, z i cjacją. Wszystkie są dynamiczne, patetyczne i soteryczne. Zaró. wielkie prądy religijności budowy jak i tajemne związki mister⁵ egejsko-wschodnich skrystalizowały się wokół bóstw wegetacji, kt są jednak przede wszystkim bóstwami dramatycznymi, dzieląc

z człowiekiem całe jego przeznaczenie i doznającymi tych samych namiętności, cierpień i śmierci. Nigdy bóstwo nie zbliżyło się tak do ludzi. Dioskurowie pomagają ludzkości i ją ochraniają; bóstwa sote-lyczne dzielą cierpienia ludzi, umierają i zmartwychwstają, aby ich odkupić. To samo „pragnienie konkretu”, które nieustannie spychało na drugi plan oddalone, beznamiętne, obojętne na codzienne konflikty bóstwa niebios, zaznacza się w nowej roli, jaką wyznacza się „synowi” boga niebiańskiego (Dionizos, Ozyrys, Alein itd.). „Syn” odwołuje się często do ojca niebieskiego, lecz nie na jego boskim rodowodzie opiera się główna rola, jaką odegrał w historii religii, ale na jego „człowieczeństwie”, na tym, że scalił się on ostatecznie z ludzkim sposobem bycia, mimo że potrafił go przewyższyć przez periodyczne zmartwychwstanie.

31. Symbolizm niebiański. Daliśmy przegląd szeregu bóstw niebiańskich albo bogów mających ścisły związek z hierofanią ura-niczną. Wszędzie zauważyliśmy to samo zjawisko wycofywania się bogów niebiańskich w obliczu teofanii bardziej dynamicznych, bardziej konkretnych i bardziej intymnych. Byłoby jednak błędem chcieć ograniczyć hierofanie niebiańskie tylko do tych boskich lub półboskich postaci, które się z nich zrodziły. Sakralny charakter nieba jest rozproszony wśród licznych zespołów rytualnych lub mitycznych, nie mających na pozór bezpośredniego związku z bóstwem uranicznym:"'Sacrum nieba oddziaływa na przeżyęia...religijne. po-_przez symbolikę „tego, co wysoko’"’, „wstępowania”, „środka”, itp. rnawet wtedy, gdy bóstwo uraniczne zeszło na drugi, plan-W tej syMbolice natrafiamy również na zjawisko wchodzenia bóstwa płod-dności na miejsce bóstwa uranicznego, ale struktura niebiańska symboliki pozostaje jednak nietknięta.

Góra jest najbliższa nieba i fakt ten nadaje jej podwójną sakral-ność: z jednej strony góra partycypuje w przestrzennej symbolice .^transcendencji („wysokie”, „pionowe”, „najwyższe” itp., a z drugiej jest ona w najwyższym stopniu obszarem zastrzeżonym dla hiero-fanii atmosferycznych i wobec tego jest siedzibą bogów. Wszystkie mitologie znają świętą górę, jakiś Olimp grecki w różnych wariantach. Wszyscy niebiańscy bogowie mają na wzgórzach miejsce zastrzeżone dla swego kultu. Niezliczone są symboliczne i religijne wartościowania gór. Często uważa się górę za punkt styku nieba

101