76112 STP84809

286 Z obserwacji

bynąjmniąj czymś swoistym dla Polski. Prawie wszystkie zostały wskazane w artykule Rudolfa Andorki traktującym o dzisięjszęj socjologii węgierskiej¹.

W szkicu tym pokazałem, jak liczne i dobroczynne zmiany w polskiej socjologii powoduje zmiana ustrojowa w Polsce. Powołuje ona do życia nowe dziedziny badań, szerzej otwiera bramy wolności nauki, tworzy nowe role socjologów i stymuluje nowe metody badań socjologicznych. Pokazałem jednak również, że socjologia płaci za transformację pewną cenę, i to niebłahą: zmniejszeniu uległy środki na badania społeczne, socjologowie wykazują skłonność do porzucania badań na rzecz innych zajęć i do pisania popularnych artykułów, zamiast rozpraw naukowych, a w nowych warunkach społeczność socjologów nie jest już tak spójna, jak przedtem. Nie może być wątpliwości co do tego, że demokratyczna zmiana ustrojowa w Polsce jest — z punktu widzenia interesów socjologii jako nauki — nadzwyczaj szczęśliwym wydarzeniem. Jest jednak również widoczne, że negatywne następstwa transformacji poważnie ogranicząją jej znaczenie pozytywne. POzostąje tylko wierzyć, że profesjonalizm i zdolności adaptacyjne polskiej socjologii pozwolą jej uporać się z trudnościami okresu transformacji i wykorzystać szanse, które zmiana ustroju przed nią otwiera.

Perswazja sondażowa w polskich gazetach²

Julian Tuwim napisał w 1925 roku utwór Zbrodnia Hilarego Pęcikowskiego w oświetleniu pięciu pism warszawskich³. Sparodiował w nim relacje gazet o ukaraniu mandatem szofera, który omal nie przejechał człowieka niewiadomego nazwiska. Relacje różniły się od siebie jaskrawo, ale ściśle pasowały do linii pisma. W gazetach nie ma faktów, są tylko opinie — zdawał się mówić poeta, a amerykański teoretyk komunikacji George Gerbner podniósł tę obserwację do rangi zasady: All news is uiews — w bardzo swobodnym przekładzie: nie ma wiadomości bez stronniczości⁴.

Perswazja to celowe urabianie przekonań i ocen za pomocą słów, obrazów i innych symboli, a sondaż to reprezentacyjne badanie przekonań i ocen w społeczeństwie. Publikowanie wyników sondaży jest sposobem informowania opinii o niej samej, ale także środkiem wpły-

1

Rudolf Andorka, Mungarian sociology fn the face of the poUtical, economfc and sodal transition. .International Sociology' 1991. t. 6. nr 4. s. 465-469.

2

   napisany wspólnie z Marcinem Jasińskim referat z sympozjum .Socjotechnika w mass mediach' (Warszawa. 18 grudnia 1996), zorganizowanego przez Konferencje Mediów Polskich i Zakład Socjologii SGGW; byt drukowany w tomie pod tym tytułem i red. Kazimierza Koraba (Telewizja Połska. Warszawa 1997. s. 31-40).

3

   Julian Tuwim, Zbrodnia Hilarego Pęcikowskiego w oświetleniu pięciu pism warszawskich, w. tenże. Dzieła. Ł 3c Jarmark rymów. Czytelnik. Warszawa 1958.

4

   George Gerbner. Ideołogical perspectiues and pottticai ten-dencies In news reporting, .Joumaiism Ouarterty* 1964. L 41,