76260 skanowanie0018 (59)

widoczny jest dzisiaj jeszcze jej wpływ na praktykę pedagogiczną w różnych krajach, gdyż różnorakość teorii przenosi się wyraźnie do równocześnie odbywającej się reformy szkoły. Zwłaszcza elementy pedagogiki subiektywnej znajdują w tej reformie duże uwzględnienie.

W następnych rozdziałach niniejszej książki przystąpimy do scharakteryzowania czterech dalszych kierunków: pedagogiki '■funkcjonalnej, pedagogiki personalistycznej, pedagogiki kultury i pedagogiki społecznej. W obrębie jednak pedagogiki funkcjonalnej występuje jako jej konsekwencja: pedagogika eksperymentalna. Wzrastająca zależność od psychologii wyłoniła wyraźny odłam pedagogiki subiektywnej: pedagogikę psychoanalityczną. I te kierunki będą tu w sposób ogólny scharakteryzowane.

PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA

Psychologia funkcjonalna

^Pedagogika funkcjonalna jest związana z funkcjonalnym pojmowa-_ nięm życia psychicznego, z psychologią funkcjonalną. Idea psychologii funkcjonalnej przewija się przez różne kierunki psychologii i pedagogiki z XIX i XX w. i jest w nich raczej zaznaczona jako pewien uboczny rys czy też założenie. Wyraźniej występuje ona u W. Jamesa i u J. Deweya. Pełne jednak ujęcie tej idei znajdujemy u E. Claparede’a (1873—1940) wraz z pełnym, bezkompromisowym zastosowaniem jej do pedagogiki^x.

Psychologia funkcjonalna rozpatruje procesy psychiczne w ich związku z życiem organizmu. Na organizm działają bodźce świata zewnętrznego, które mogą wytrącać z równowagi jego funkcjonowanie. Wtenczas zjawia się w nim tendencja do przywrócenia tej równowagi; jest to tendencja do przystosowania organizmu do zmienionych warunków środowiska. W procesie tego przystosowania ważną rolę spełnia świadomość, umożliwia bowiem właściwe jego wykonanie. Stąd procesy psychiczne służą utrzymaniu biologicznego życia organizmu.' Taką też funkcję biologiczną pełni inteligencja. Takie pojmowanie życia psychicznego jest wyraźnie odmienne od pozostałych kierunków psychologii.

Szczególnie różni się ono od „strukturalnego” pojmowania go

¹ Wychowanie funkcjonalne) przekł. M. Ziembińskiej 1933; Jak rozpoznać uzdolnienia dzieci oraz: Szkoła na miarę, przekl. Z. Ziembińskiego, 1933; Psychologia dziecka i pedagogika eksperymentalna, 1933.

135