76265 img015 (5)

1 80 Mapa punktów jest prawdziwy i oczyszcza świat, jest radością na nędznym padole²⁶. Plessner napisze, że „śmiechem i płaczem człowiek zaświadcza, że osiągnął granicę możliwego zachowania się, i to we właściwym rozumieniu tego słowa”²⁷. Sam zaś uśmiech różni się od śmiechu, gdyż nie jest wybuchowy; jest „ekspresją w pomniejszeniu”²*. 1 dalej napisze, co jest ważne w perspektywie zdarzenia opisanego przez Kapuścińskiego, że „uśmiechając się, dajemy sobie nawzajem do zrozumienia - że wiemy

0    czymś, że łączy nas coś wspólnego, także wówczas, gdy to coś wspólnego nas rozdziela, jak w przypadku tryumfu i klęski, wyższości, zakłopotania, pokory”²⁹.

Można stwierdzić, że uśmiech jest intelektualny, zdystansowany i dotyka granic tego, co możliwe jako ludzkie, naprowadza nas na poczucie granic naszej kondycji. Nie wybucha ekstatycznie, nie pławi się w szale, ale i nie zasklepia się w sobie. Uśmiech dotyka maski i prawdy rozumienia jednocześnie. Utkany jest z pozorów i autentycznej emocji, i pracy intelektu. Uśmiech otwiera przestrzeń możliwego. Nic narzuca się. Jest mało namacalny, jego obecność jest trudno uchwytna, to kwestia chwili. A jednak jest dotknięciem świata i jest cielesny. Jak punkt opisany przez Kapuścińskiego, bo przecież punkt to ukłucie i chwila właśnie.

Prostota uśmiechu sugestywnie staje się uchwytna w sytuacji fizycznej biedy, którą emanuje ciało - jak ta tekstowa cielesność Kapuścińskiego, naznaczona własną obcą dla tubylców bielą, osłabiona przebytą malarią, trawiona gruźlicą. Pojawia się tu i inne myślenie, że ten uśmiech człowieka, jakże „czysto ludzki”, jest europejskim uśmiechem, charakterystycznym dla tych, którzy są w stanie podobnie rozumieć i docenić wagę przyjaznego uśmiechu. To swój uśmiech. To niebezpieczny grunt

^2fi F. Nietzsche: Listy. Przekł. B. Baran. Kraków 1994, s. 390.

²⁷ H. Plessner: Pytanie o conditio humana. Wybór pism. Wybór, oprać.

1    wstęp Z. Krasnodębski, przekł. Z. Krasnodębski, M. Łukasie-w i c z, A. Załuska. Warszawa 1988, s. 97.

²* Ibidem, s. 195.

^w Ibidem, s. 200.

Fol- 1- K. Kapuściński: Kobiety ithfcc no targ (Togo). W: Tc Bielsko-Biała: Wydawnictwo ..Buffi". 2000. s. 80

Fot. 2. R. Kapuściński: Z Afryki Bielsko-Biała: Wydawnictwo „Buffi". 2001