78414 wstęp do teorii polityki img 64

69

Koncepcja „demokratycznego pokoju”, odwołująca się do wizji Immanucla Kanta, oparta jest współcześnie na założeniu, że porządek demokratyczny implikuje założenie zakazu stosowania siły przeciw jednostkom (państwom) wyznającym te same wartości. Koncepcje wpisujące się w nurt „demokratycznego pokoju” podzielić można na dwie grupy: teorii strukturalnych i normatywnych. W podejściu strukturalnym przyczyn demokratycznego poko ju upatruje się w instytucjonalnych przeszkodach systemu demokratycznego (aprobata konfliktu prze/, rząd, parlament oraz elektorat), podczas gdy w podejściu normatywnym podstawą pokoju są wartości demokratyczne^{51 2}.

Równocześnie jednak krytycy tej koncepcji wskazują, że zmniejszenie ilości konfliktów po II wojnie śwdatowej, przypisywane rozpowszechnieniu demokracji, miało swe źródło de facto we wspólnym interesie „powstrzymywania” Związku Radzieckiego, nic zaś we wspólnocie wartości³².

W trakcie tzw. „drugiej wielkiej debaty” na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, behawioryści z kolei podważali tradycyjnie stosowane i uznane za najskuteczniejsze przez realistów' metody zapewnienia państwu bezpieczeństwa. W ich przekonaniu ograniczeniu liczby wojen w' XX wieku tow'arzyszył wzrost stwarzanych przez nie zagrożeń, a system międzynarodowy jest „równie skłonny do wojen jak w czasach Kongresu Wiedeńskiego”. Szczegółowa analiza historii zawieranych so juszy doprow adziła ich do wniosku, że są one krótkotrwałe i nieskuteczne (a często kończą się wojną pomiędzy niedawnymi sojusznikami). Również maksyma si vis pacem para helium nie znalazła w ich oczach uznania bowiem posiadany potencjał militarny prowokuje do użycia. Tym, co sprzyja pokojowi i bezpieczeństwu, jest nierówność sił pomiędzy uczestnikami systemu międzynarodowego, natomiast dwubiegunowość jest dość ambiwalentna - może zarówno sprzyjać, jak i „przeszkadzać” zachowaniu tych wartości².

5. Czynniki ewolucji pojmowania bezpieczeństwa

Pojmowanie bezpieczeństwa przez teoretyków i decydentów' podlega ewolucji, która wywiera wąńyw na zastosowanie odpowiednich środków' i metod do realizacji tego celu polityki zagranicznej państwa. W odejściu od tradycyjnego postrzegania bezpieczeństwa największą rolę odegrały - jak zauważa Ryszard Zięba -takie czynniki, jak: rewolucja naukowo-techniczna, delegalizacja wojny napastniczej i kontrola zbrojeń, wzrost roli pozarządowych uczestników' stosunków' międzynarodowych oraz wzrost współzależności międzynarodowych⁴¹.

1

³⁴ John M. Owen, „How t.ibcralism Produccs Demoeraric Peacc”, [w:] Brown, Cote, Jr., t.ynn-Jones, Miller (red.), op.cir., s. 140-141.

³⁹ Walr, „International Relations...", s. 39.

“ Zob. szerzej John Lewis Oaddis, „International Relations Theory and the lind of the Cold War”, International Security, Vol. 17, No. 3, Winter 1992/93, s. 18-25.

2

¹ Zob. szerzej: Ryszard Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego.... s. 36 39.