78440 skanuj0005 (349)

fKA O LITERATURZE

U CHARAKTER NAUKI O LITERATURZE

Czy istnieje nauka o literaturze? Czy to, co na uniwersytetach wykładają profesorowie historii literatury, jest istotnie nauką? Czy wszelkiego rodzaju prace badawcze, których przedmiotem jest literatura, mają naprawdę charakter naukowy? Oto pytania, stanowiące źródło tzw. „kryzysu historii literatury”, o którym dużo mówiło się i pisało w drugim dziesięckU lecdu międzywojennym, gdy uwagę człowieka dzisiejszego 'Zaprzątało zagadnienie kryzysu w stosunkach ekonomicznych, politycznych, społecznych, kulturalnych i wszelkich innych. Nie zapuszczając się w dociekania, czy kryzys ten był istotny zarówno w całym życiu kulturalnym, jak przede wszystkim w dziedzinie, która nas tu zajmuje, a więc w historii literatury, czy też ogólniej w nauce o literaturze, wysunięte wątpliwości rozstrzygnąć można w sposób jeden tylko: ustalić musimy, co nazywamy nauką, i zbadać, czy pod pojęcie jej da się podciągnąć kompleks wiadomości o literaturze, powiedzmy: wiedza o literaturze.

/Nauką nazywamy zbudowany wedle pewnych ogólnie przyjętych zasad układ wiadomości o pewnyciT jednorodnych zjawiskach, "wyjSŚMający w sposób przez owe zasady ustalony^-istotę “danych zjawisk,“Ich powstawanie, przebieg-, wzajemne stosunki i~zanik^ 'ogólnycff zasad obowiązujących każdą naukę dwie wysuwają Się na miejsce naczelne: wiadomości, które w skład nauki wchodzą, muszą być prawdziwe lub przynajmniej prawdopodobne, tak by mogły przybrać postać prawdziwych sądów logicznych; logicznie również musi być zbudowany ich układ, pojęcia bowiem, z których owe sądy się składają, muszą być poprawnie zhierarchizowane, tak by podrzędne nie mieszały się z nadrzędnymi, nieistotne nie przesłaniały istotnych. Tym właśnie od wiedzy, będącej chaotycznym zbiorem wiadomości prawdziwych i fałszywych, ważnych i nieważnych, różni się nauka jako logicznie zbudowany układ prawdziwych sądów o zjawiskach, jednorodnych, ich istocie i ich wzajemnych stosunkacmpod pojęcie bowiem wzajemnych stosunków podciągnąć można pojęcie ich istnienia, obejmujące ich powstawanie, przebieg i zanik. Zjawiska, którymi dana nauka się zajmuje, stanowią jej przedmiot, ogół obowiązujących w niej zasad jej metodę, wyrazem zaś jej odrębności od nauk innych