skanuj0002 (390)

168 VIII. Interpretacja semantyczna dziel literackich

.. szczenię to „rozbiór literacki”). „Interpretacja” rozjoowszećh-W niła się dopiero wraz z ^rozwojem nowoczesnych kierimkńw 4, ^rgoeentrycznycnt przede wszystkim na .niemieckim obszarze ^zykowymf (pfógfemowe znaczenie miał tu esej Emila Stai-gera Bie Kunst der Interpretation z roku 1951), później także t£>w krajach języka angielskiego (np. zbiór Interpretations pod redakcją Johna Waina, 1955, choć tu terminy inne, jak np. explication, close reading pozostały w powszechnym użyciu.

. W literaturoznawstwie radzieckim także do niedawna jeszcze panowała wyłącznie „analiza”, dopiero książka Jurija Boniewa z roku 1981 nosi tytuł Iskusstwo interpretacyi i ocenki. *1 • H Polsce terminem „interpretacja” posłużył się w roku 1923 Eugeniusz Kucharski.” przeciwstawiając krytyce impresjonistycznej naukowo uzasadniony opis dzieła. W powszechnym użyciu pozostały jednak w okresie międzywojennym ,fiFftźMór^ C    O „interpretacji” mówiono najczęściej tylfftrńylćT

dyTgdy chodziło o apQaók,»p,ojmQwanier seńSóW idhff^^wp trudnym,    specjalnego ty

pu wypowiedzi o dziele literackim pojawiły się „interpretacje" dopiero pod wpływem niemieckim.w latach sześćdziesiątych; b. figurują one w podtytule zbioru Liryka polska w opracowaniu Jana Prokopa i Janusza Sławińskiego z roku 1966; wcześniej jeszcze, w roku 1963 Prokop ogłosił szkic Ó interpretacjach literackich.

Znaczenie terminu jest jednak chwiejne. W rozumieniu ⁵ ^jednych upejmuje interpretacja całość rezultatów poznawczego kontaktu -z dzieiem. łiŁerackim, ^ . .opisem-. tanaliza,L,.i....wan«

btl^lntecpretacjk:_;gj|^i^^^gj§|y,yrhy 8933 sfunkcji^wafi^tak, zasady,BtrjulŁturaińe; ^zazwy<—¹ j — jedność stylową) utworu, a tym samym dokonać jego oceny. Znany słownik Terminów literackich Wilperta definiował: .

Interpretacja^— ogólnie: rozjaśniająca wykładnia i wytłumaczenie utworów z punktu widzenia ’ językowego, treściowego i formalnego (kompozycja, styl, metryka); w szczególności — metodą współczesnego literaturoznawstwa, która poprzez jak najbardziej wnikliwe i głębokie ujęcie immanentne tekstu literackiego w jego całości, jako niepodzielnej jedności treści i formy — prowadzi do pogłębionego zrozumienia

| pełnego wczucia się w, swoistej twórcze siły    dzieła sztu

ki, stara się poezję poznać, jąka poezję ,⁴. .. .

interpretacja taka,;starając :fte ■— ^według skrzydlatego słowa Staigera „uęhwycić to, có nas zachwyca”, wykorzystuj rfcąulUly wiedzy, Iilologicz/ne^Ą^^^torycznolitsraolii-e^SBapie^

^r,HliiiH> ilirtlMrg^,i które stanowi i punkt. wyjściowy pracy, badawczej, i instancję kontrolną jej wyników,

^ .Analizę strukturalną od interpretacji rozumianej jako rozjaśnienie duchowej treści utworu oddzielił zdecydowanie Cle- . f^ens Heselhaul, wskazując, że pierwszą należy stosować wobec każdego utworu, podczas gdy druga „tam jest tylko sensowna, gdzie rzeczywiście coś wymaga wyjaśnienia”¹⁵. Jeszcze inaczej zacieśnił pole interpretacji Januśz' 'Stawiinśki przeciwstawiając ją zdecydowanie opisowi czy analizie:

Jeśli opis obejmuje to, co w utworze zaktualizowane, znajdujące się na powierzchni i standardowe, to interpretacja jest próbą dotarcia do jakiejś potencjalnej sfery utworu, na którą składają się reguły okre-ślające Jego, i tylko jego, całościowy charakter. [...] interpretacja -mówiąc najkrócej — to hipoteza ukrytej całości utworuf "

Bliższą pierwotnemu sensowi wyrazu koncepcję reprezen;, tują 1iHiBtiŁJcy..- a

analit.yez.noj,- bądź, dó lenomenologiii, ?„iat££pretacj&y oznaćżal^^L^' w ich pracach eksplikację, rozjaśnienie semantycznej /.awariofr/f śeButworu na wszystkich jej płaszczyznaęiji —I od'

wyrazu do sensu globalnego. „Każdo zdanie lub zbiór zdań użyte do powiadomienia o znaczeniu wykrytym w tekście literackim będę nazywał ^interpretacją literacką* lub (dla zwięzłości w tym kontekście) interpretacją.” —

*    G. v. Wilpert, Sachwórterbuch der Literatur [1955], Stuttgart 1969, s. 369.

⁵ C. Heselhaus, Auslegung und Erkenntnis. W: Gestaltprobleme der Dichtung, hg. R. Alewyn, Bonn 1957, s. 264. — Na trudność ustalenia granic między opisem a interpretacją zwraca uwagę W. Panas, Interpretacja strukturalno-semiotyczna. W: Zagadnienia literaturoznawczej interpretacji, red. J. Sławiński i J. Swięch, Wrocław 1979, s. 10 i n.

•    J. Sławiński, O problemach sztuki interpretacji [1966] w: Dzieło — język — tradycja, Warszawa 1979, s. 164—167.