skanuj0007 (298)

178    VIII. Interpretacja semantyczna dziel literackich

i

li

i

1

I

maCTćlczytań poorawnvcłi_.^^a_TteJ.ko-.rQżii.e mylne odczytania * ^msreaaings] — złe i dobre; dobrym jest taki tekst, który „wytwarza inny tekst, będący interesującym mylnym odczytaniem, tekst, który generuje teksty dodatkowe” ^2S. Reprezentant „stylistyki afektywnej” Sjfańłey Fish Również sądzi, że „trafne odczytanie” i „realny tekst” to tylko fikcje, i to fikcje ograniczające.

Moja fikcja — pisze — jest wyzwalająca. Zwalnia mnie ona od obowiązku posiadania racji (kryterium, które po prostu odpada) i żąda tego, żebym był interesujący (kryterium, które może być spełnione w ogóle bez odwołania się do jakiejkolwiek iluzorycznej obiektywności). Staram się nie tyle rekonstruować czy odzyskiwać teksty, co je tworzyć i uczyć innych ich tworzenia, powiększając repertuar ich strategii. Zapytano mnie kiedyś, czy istnieje coś takiego, jak samounice-stwiająee się artefakty — odpowiedziałem: „Oto one”. W tej odpowiedzi mieści się zarówno arogancja, jak i skromność moich twierdzeń -⁴.

m

Jeszcze przed tymi deklaracjami „dekonstrukty wistów” próbowano przeciwstawić się coraz powszechniejszej fali 3 il/tllrt relatywizmu interpretacyjnego. Najdobitniej

^jnp(^(Validity m Interpretation, 1967)    '(Inter- '

pretation, 1980). Początkowo bazą teoretyczną tej obrony była fenomenologia, później — teoria aktów mowy. Wymienieni badacze twierdzą, że istaieie jedno, określone, zgodne z wola mik>rą znaczenie ;tebstu7aimtet*protator

Sćn jfezrckonatruówać. aby tezę tę obronić, musieli jednak ■Wprowadzić dodatkowe wyjaśnienia ograniczające jej ważność.

fjPp ćpierwsah więc: znaczenie, o którym tu mowa, to nic cala zawartość semantyczna utworu, lecz tylko jego yerbal meanina, znaczenie słowne «— „to, co ktoś chciał przekazać przez określony ciąg znaków językowych, i co może być „przekazane (zakomunikowane) przy pomocy tych znaków językowych” ²⁵, a więc tylko pewien typ znaczenia, znaczenie ramo-

itjrd

/T

/

P||||

i M

1m

mm

²³ P. de Man, Nietzsche^ Theary of Rhetoric [1974] cyt, P. Leen-trlechia, After the New Critieism, Chicago 1980, s. 195.

** S. Fish, Interpreting „Interpreting the VariOTum,” 1.1976], W: ls There a Text in this Class?, Cambridge, Mass. 1980, s. 180. Fish jednak później odżegnał się od tak skrajnego relatywizmu.

²⁸ E. D. Hirsch, Validity iii Interpretation, New Haven, Corm. 1967, s. 31.

W*fy którego wypełnienie może być indywidualnie zrQ2p,ię„0:Wa-lit'. Czym innym od znaczenia słownego jest significance;

nawiązując do Fregego, niezbyt precyzyjnie definiuje },- j.iko odniesienie znaczeniowe, relacje miedzy znaczeniem ■■■•łownym a najrozmaitszymi obiektami znajdującymi się poza I:em. W przeciwieństwie do „znaczenia słownego" — j,odniesienie znaczeniowe” jest zmienne, zależne. od poznającego i>. idmiotu, ale też — zdaniem Hirscha — nie jest ono przed- •, miotom interpretacji, lecz krytyki literackiej.

Dzieło literackie jest. wieje rzeczywiście niewyczerpalne, nie w tym jenlnak. sensie, że ma wirtualnie nieograniczoną liczbą znaczeń, lecz raczej w tym sensie, że jego significance, relacja jego znaczenia do z-mie-"Uiających się okoliczności historycznych jest potencjalnie nieograniczona¹.

Po .dnuflik!: znaczenie, o którym tu mowa, może być oczy-^: wiacie wielorakie czy mgliste, ale jeśli tak się dzieje, to tylko •/. woli autora.

P^p . trzecie:..jintoncja autorska traktowana jest tu bardzo ciit.^xyozme^nioraz w sposób dość solistyczny: i Ilirsch, i Julii twierdzą, że autor może czasem nie uświadamiać soli i e tego. cp... chce zakomunikować w swym tekście.

iBiraSliwW: proponowana tu interpretacja zgodna z inten-; cją autora nie "jest" interpretacją jedyną, ale — interpretacją ..uprżywi 1 o j o wriną, wyróżnioną jako „właściwa”, gdy inne są co najwyżej „dopuszczalne”. Przemawiają za nią argumenty etyczne — lojalność wobec autora, i pragmatyczne — jest to jedyna interpretacja mająca swój określony przedmiot; jej alternatywą jest nieskończony ciąg różnych innych interpretacji, i Mówiąc słowami Foueaulta — można by dodać,. że autor reprezentuje „zasadę oszczędności w rozmnażaniu się znaczeń” ²⁷.

Już z tego streszczenia widać, że zwolennicy tej teorii sarni właściwie sobie zaprzeczają, przyznając z jednej strony, że autor może nie zdawać sobie sprawy ze znaczenia zawartego w tekście, z drugiej — że odbiorcom mogą być znane tyl-

1

P. D. Juhl, Interpretation, Princeton 1980, s. 230.

²⁷ M. Foucault, What I$ an Author? W: Teztual Strategie:;, ed. 3. V. Harari, Ithaca 1979, N.Y., s. 159.