81332 Scan0042 (13)

kiego obliczeń. Szkoda tylko, że nie wykonał on na tablicy rysunku ilustrującego wyniki rozwiązanego zadania dydaktycznego.

Omawiana sytuacja recepcyjna mogła przekształcić się w sytuację problemową i tym samym przyczynić się do rozwijania u studentów samodzielności myślenia, gdyby nauczyciel akademicki stworzył odpowiednie warunki dydaktyczne umożliwiające wszystkim słuchaczom ąktywne uczestnictwo w procesie rozwiązywania danego zagadnienia. Niestety, tylko najaktywniejsi studenci podjęli/próbę samodzielnego rozwiązania trudności, pozostali zaś ograniczyli swój udział do śledzenia przebiegu rozwiązywania zagadnienia dydaktycznego oraz przepisywania z tablicy danych przedstawionych przez nauczyciela akademickiego. Mimo to jednak należy podkreślić, że umożliwienie studiującym wykonywania tego rodzaju czynności dydaktycznych stanowi bardzo cenny, aktywizujący moment sytuacji recepcyjnej.

Na podstawie przeprowadzonej analizy protokołów z naukowej obserwacji zajęć w szkolnictwie wyższym można stwierdzić, że nauczyciele akademiccy stwarzają codziennie w procesie kształcenia dość dużo aktywnych sytuacji recepcyjnych. O wartości dydaktycznej tych sytuacji świadczą pozytywne czynności podejmowane zarówno przez nich samych, jak i przez studentów. Największa liczba pozytywnych czynności nauczających dotyczyła: a) szczegółowego podawania studentom planu wykładu i zapoznania ich z celem zajęć; b) logicznego i usystematyzowanego przekazywania uczącym się nowych treści kształcenia; c) umiejętnego nawiązywania do znanych słuchaczom wiadomości; d) właściwego wykorzystania w czasie zajęć skutecznych środków dydaktycznych; e) apelowania do studiujących o zapamiętywanie poszczególnych definicji, tez, trwier-dzeń, formuł, wzorów itp.; f) umożliwiania uczestnikom zajęć bezpośredniego udziału w rozwiązywaniu przez nauczyciela akademickiego odpowiednich zagadnień dydaktycznych. Do powtarzających się pozytywnych czynności studentów należy zaliczyć: a) sensowne pytania i wypowiedzi dotyczące treści kształcenia; b) uświadamianie sobie błędów metodycznych popełnianych przez prowadzących zajęcia, a zwłaszcza przez młodych nauczycieli akademickich; c) próby formułowania problemów dydaktycznych oraz poszukiwanie skutecznych sposobów ich rozwiązywania.

Reasumując należy podkreślić, iż znaczenie aktywnych sytuacji recepcyjnych dla procesu aktywizacji studentów jest bardzo duże. Podstawą usamodzielniania uczących się jest bowiem opanowany przez nich odpowiedni zasób wiadomości. Wiedza i doświadczenie (czyli umiejętność stosowania zdobytych wiadomości w praktyce) stanowią niezastąpiony czynnik w prawidłowym rozwiązywaniu zagadnień dydaktycznych. Ocena informacji przez studentów polega właśnie na aktywnym przypominaniu sobie najistotniejszych treści kształcenia. Stąd też ich zdolność do zapamiętywania opanowywanych wiadomości odgrywa bardzo ważną rolę w procesie nauczania — uczenia się. Studenci o słabej pamięci nie będą należycie przygotowani do przeprowadzenia poprawnej analizy sytuacji dydaktycznej, rozwiązania zagadnienia oraz sprawdzenia skuteczności jego rozwiązania. Podobnie zdolność słuchaczy do koncentracji uwagi na głównych zagadnieniach wymagających przestudiowania ma ogromne znaczenie dla skutecznego opanowywania niezbędnych treści nauczania. Kierując cały wysiłek myślowy na rozwiązywanie trudności studenci koncentrują uwagę na przypominaniu sobie podstawowych tez, wzorów, reguł, prawideł, schematów potrzebnych do prawidłowej analizy odpowied-

79