83358 skanuj0016 (249)

32 Treści kształcenia

metod oraz organizowania całej sytuacji dydaktycznej, w której znajduje się i działa uczeń¹.

Treść kształcenia jest traktowana przez Cz. Kupisiewicza i W. Okonia jako podstawa ujęcia dydaktyki², lub jej części składowych przez K. Denka i B. Niemierko ³; a także indywidualizacji w ujęciu T. Lewowickiego⁴.

Kiedy chce się jednoznacznie rozumieć pojęcie treści kształcenia, to musimy zdawać sobie sprawę przede wszystkim z tego, że występują one w podwójnej roli:

—    w trakcie konkretnego, jednostkowego procesu dydaktycznego,

—    w całości kształcenia planowanego i realizowanego.

Treść kształcenia składa się z:

—    wiedzy, inaczej materiału nauczania i jednocześnie materiału zmian psychicznych, zwanych hasłami programowymi lub wiadomościami dotyczącymi obiektu poznania;

—    zmiany, która ma zajść w wiadomościach ucznia, jego umiejętnościach i systemie wartości;

—    czynności ucznia, które powodują, że określone zmiany psychiczne zajdą, a których materiałem są owe hasła programowe.

Trzeci element organizuje w procesie edukacyjnym dwa pierwsze.

„Treść kształcenia jest zatem zbiorem planowanych czynności ucznia, wyznaczonych przez materiał nauczania i planowany zmianę psychiczną"⁵.

W projekcie Wrocławskiej Szkoły Przyszłości (omawianej w jednym z następnych rozdziałów) treści kształcenia nie doty-■ ,| bezpośrednio ani obiektów poznania, ani właściwości po-. n,ij.|cego podmiotu; dotyczą natomiast bezpośrednio związków, |.il ir łączą człowieka z obiektem doświadczanym. R. Łukaszewicz zajmujący się wrocławskim projektem, wyprowadza swoje ujęcie treści z podstawowych założeń projektu dotyczących ii nsu szkoły i sensu edukacji. Próbuje dać odpowiedź na pyl,mie, co może być uznane za treść kształcenia ze względu na przyjęte nadrzędne wartości pedagogiczne.

Istotą wiadomości jest treść; wiadomości odnoszą się do |iikichś stanów rzeczy i istnieje możliwość poznania tych stanów rzeczy na ich podstawie.

Nauczanie i wychowanie w szkole polega głównie na dostarczaniu uczniom lub udostępnianiu im wiadomości o określonej treści, ale pytanie, jaka powijana być ta treść, jest przy braku odpowiediaiej teorii pytaniem bardzo trudnym.

Dla formułowania wszechstromaie rozwiiaiętych, twórczych i aktywnych jediaostek, konieczna jest jednak odpowiednia treść I szlałcenia. Treść ta jest główiaym czynnikiem oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego; powinna odzwierciedlać zarówno aktualne, jak i przyszłe, przewidywane potrzeby społecznego, zawodowego i kulturalnego życia kraju, a także potrzeby poszczególnych osób.

Wiele treści przedmiotowych (są to treści takich przedmiotów jak: muzyka, plastyka, technika itp.) może też spełniać w znacznym stopniu funkcję rozwojową. Istnieją w nich ogromne możliwości organizowania czynności uczniów w rozwiązywaniu problemów praktycznych.

Jak wiemy, podstawową prawidłowością rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym jest to, że odbywa się on jeszcze drogą przekształceń działalności zewnętrznej, praktycznej w wewnętrzne czynności umysłowe, co wymaga działania na przedmiotach ³⁰. Treści wymienionych przedmiotów są nośnikiem takich działań.

^M Wygotski L. S., Problem nauczania i rozzooju umysłowego w wieku szkolnym (w:) Wybrane prace psychologiczne. Warszawa 1971, s. 531 i dalsze; jakowicka M., Nauczanie a rozwój dziecka (w:) Wybrane problemy kształcenia dzieci przedszkolnych i wczesnoszkolnych. Zielona Góra 1989, s. 21.

1

   Kruszewski K, Zmiana i wiadomość. Perspektywa dydaktyki ogólnej. Warszawa 1987, s. 106.

2

   Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa 1985; Okoń W., Wprowadzenie

do dydaktyki ogólnej.

3

   Denek K., Cele kształcenia w przyszłościowym modelu szkoły wyższej. Dydaktyka Szkoły

Wyższej 1981, nr 1, idem Wyznaczniki i uwarunkowania efektywności kształcenia. Warszawa 1983; Niemierko B., Planowana zmiana w uczniu — perspektywy pomiarowe.

„Kwartalnik Pedagogiczny" 1983 nr 1, idem Rola intuicji w pomiarze osiągnięć uczniów.

4

„Edukacja" 1983, nr 2.

5

^u Lewowicki T., Indywidualizacja kształcenia. Dydaktyka różnicowa. Warszawa 1977.

²¹ Kruszewski K., Zmiana i wiadomość..., op. cit., s. 124.