19760 skanuj0017 (233)

34 Treści kształcenia

Wymienione potrzeby decydują o ich doborze w programach szkół. Treści oczywiście muszą być zgodne z wymaganiami naukowymi oraz przyjętą koncepcją programową.

Z treściami kształcenia ściśle wiążą się wiadomości, zarówno te podane jak i wyprodukowane w toku pracy ucznia nad tymi pierwszymi. Interesują nas dwa rodzaje wiadomości:

— te, które są efektem kształcenia (wiedza),

— oraz te, które są efektem myślenia twórczego.

Wiadomość wyprodukowaną przez ucznia można definiować jako „wiadomość stanowiącą efekt myślenia twórczego ucznia, która wywołana jest zinternalizowanym zadaniem a nie zawarta w wiadomościach składających się na informacyjną strukturę zadania"¹.

Wiadomości dostarczane są uczniom w zasadzie w postaci materiału nauczania. Materiał nauczania, to przedmiot poznania dla ucznia (i) reprezentacja tego przedmiotu. Te wiadomości przewiduje program nauczania, a zetknięcie z nimi następuje za pośrednictwem środków i materiałów dydaktycznych, nauczyciela i własnej działalności ucznia ukierunkowanej na bezpośrednie poznawanie fragmentów rzeczywistości albo ich modeli.

Są to więc wiadomości wybrane przez kogoś i uporządkowane; konstruowanie materiału nauczania jest jednocześnie tworzeniem i przewidywaniem kontekstów wiadomości.

Przypominając za K. Kruszewskim „skoro nie jesteśmy w stanie bez popadania w sprzeczność uwzględnić w działaniu wszystkiego, co wiemy o nabywaniu i funkcjonowaniu oraz zmienianiu się wiadomości, gdyż to, co wiemy, stanowi raczej zbiór słabo powiązanych implikacji, to trzeba szukać innych dróg postępowania pedagogicznego niż systematyczne scalanie implikacji"². Być może, lepszą byłaby ścieżka od logiki uczenia się do planowania czynności nauczyciela i ucznia. Mówiąc precyzyjniej chodziłoby o to, aby najpierw zgromadzić i uporządkować wiedzę o wszystkich czynnościach uczenia się uczniów jako 'twoiście odrębnych, co posłuży następnie jako podstawa wybo-m przez nauczyciela właściwego postępowania.

2.3. Treści jawne i ukryte

lak rozumiane przez nas treści kształcenia zawarte są w planach, programach, podręcznikach szkolnych i innych uzupełniających źródłach wiedzy. Nie wszystkie elementy treści (liikly, pojęcia, terminy, prawa i prawidłowości naukowe, zasady, teorie naukowe, hipotezy) są wyłożone explicite. Niektóre / nich zostały intencjonalnie lub nieintencjonalnie ukryte³³.

< /asami się podkreśla, że edukacja szkolna realizuje program jawny i ukryty. Przygotowując do prac i udziału w życiu I mlecznym nie ukrywa, w jaki sposób się uczyć (program jawny), ale nie wyjaśnia, jak startując z bardzo zróżnicowanych pozycji społecznych uzyskiwać podobne rezultaty. Nie pomaga upośledzonym społecznie i ekonomicznie uczniom awansować; wręcz kamufluje reprodukowanie kultury grup dominujących przez to, że nazywa ją uniwersalną. Właściwie następuje reprodukcja społecznej i kulturowej nierówności; wpaja się uczniom, że to jest czymś naturalnym.

Ukryty program szkoły obejmuje:

— oddziaływania, których znaczenie wychowawcze jest utajnione;

— oddziaływania nieświadome pracowników szkoły i środowiska rówieśniczego na uczniów;

— wpływy, jakie wywierają: organizacja całego systemu szkolnego i życia codziennego w poszczególnych szkołach (typy szkół, czas trwania w nich nauki, sposoby przechodzenia na wyższe szczeble edukacji, zasady ustalania treści kształcenia i budowania jawnych programów);

³⁵ Kędzierska J., Treści kształceniu w pracy uczniów i nauczycieli (w:) Podstawy edukacji..., op. cit., s. 86.

Kruszewski K., Z miana i wiadomość, op. cit, s. 55.

Kruszewski K., op. cit, s. 62.