84655 IMAG0885

66 Rozdział Si Posługiwanie się pytaniami w trakcie klasowej dyskusji

(Przesunięcie tematyczne)

Andre: Sipajowie byli żołnierzami brytyjskiej armii w Indiach. Ktoś im powiedział, że ładunki używane w ich karabinach były posmarowane świńskim tłuszczem. Przed załadowaniem karuktyi żołnierz musiał odgryźć ładunek. Ponieważ Sipajowie byli muzułmanami, wierzyli, że jetnffl, niezgodne z ich re/tgip. i zbuntowali się.

Przesunięcie tematyczne jest umiejętnością, której używa się na najwyższym poziomie tego continuum, jakie omawialiśmy wcześniej. Bardzo trudno jest je stosować, ponieważ nauczyciel musi mieć tu dokładną wiedzę o wzajemny® powiązaniu tematów programowych. Łatwiej i skuteczniej będzie stosować przesunięcie tematyczne, gdy przed planowaną dyskusją rozważy jej treść i wynotuje relacje z innymi tematami przerabianymi w klasie.

Porównanie poszczególnych umiejętności

Aby pojąć różnice między naprowadzaniem a poszukiwaniem jasnośffl i porządku, warto zwrócić uwagę na kilka spraw.

Naprowadzanie jest zwykle stosowane, gdy uczeń mówi nie wiem lub udziela bardzo słabej odpowiedzi. Poszukiwanie jasności i porządku ma miejsce, gdy pierwotna odpowiedź ucznia jest lepsza. Odpowiedź taka ostatecznie mogłaby być akceptowana, ale można uzyskać jej poprawę.

W trakcie naprowadzania nauczyciel daje wskazówki lub zadaje pytania dodatkowe, które uczniowi przybliżają treść pytania głównego. Poszukując dalszych wyjaśnień, nauczyciel prosi ucznia o rozbudowanie odpowiedni; objaśnienie, uzasadnienie lub wytłumaczenie swego punktu widzenia. Poszukiwanie dalszych wyjaśnień nie zakłada posługiwania się wskazówkami czy zadawania naprowadzających pytań.

W każdym przypadku strategia nauczyciela polega na skierowaniu ucznia z powrotem, by znalazł odpowiedź na pierwotne pytanie.

Niekiedy nauczyciel zadaje pytanie, a odpowiedź ucznia jest zasadniczo, satysfakcjonująca, ale nauczyciel pragnie odpowiedź tę odnieść do innego tematu, jaki klasa przerabiała. Gdy nauczyciel życzy sobie przesunąć odpowiedź w stronę innego tematu, to zwykle rozpoczyna od pytania: Jak się to odnosi do...? Przesunięcie tematyczne musi wynikać z odpowiedzi ucznia. W przeciwieństwie do sytuacji „naprowadzania” czy „poszukiwania dalszycfyj wyjaśnień” pytanie o przesunięcie tematyczne może być skierowane do całej klasy i różni uczniowie mogą być wzywani do odpowiedzi.

Jest oczywiście możliwe, że nauczyciel stosuje — jeden za drugim — kilka zabiegów mających prowadzić do wzbogacenia odpowiedzi ucznia. Ponieważ! podjęcie tych zabiegów zależy od jakości odpowiedzi ucznia, nauczyciel może ] pytać, naprowadzać, poszukując dodatkowych wyjaśnień i dokonywać przesunięć tematycznych niemalże jednocześnie. A jednak seria pytań na ten sara temat nie zawsze oznacza zabieg mający na celu wzbogacenie odpowiedzi ucznia - to, że są one poświęcone temu samemu tematowi i są skierowane do jednego ucznia, nie przesądza sprawy.

Przykład:

Nauczyciel: Janku, czy podoba ci się należenie do skautów?

Uczeń: Tak.

Nauczyciel: He miałeś łat. gdy się zapisałeś?

Uczeń: Dwanaście.

Nauczyciel: Ile razy tygodniu chodzisz na zbiórki?

Uczeń: Dwa razy W tygodniu.

Nauczyciel: Czy wielu twoich przyjaciół należy do skautów?

Uczeń: Tak.

Te pytania są oddzielne i oderwane. Nauczyciel nie prowadzi ucznia w stronę jakiejś specjalnej odpowiedzi, nie żąda rozbudowania danej odpowiedzi, nie wymaga zastosowania odpowiedzi do innego tematu. Zadaje tylko serię pytań odnoszących się do tego samego celu.

Nieudane próby wzbogacenia odpowiedzi ucznia

Aby pomóc uczniowi stworzyć dobrą odpowiedź, nauczyciel musi mieć jasny pogląd, jak taka odpowiedź ma wyglądać, i musi umieć ocenić każdą uczniowską odpowiedź ze względu na ten wzorzec. Mało doświadczony nauczyciel często stara się — pod pretekstem uruchamiania wzajemnej pomocy by niewłaściwą lub niewystarczającą odpowiedz poprawiał inny uczeń.

Przykład¹1:    j

Nauczyciel: Powiedz mi coś o sposobie życia Pigmejów w Kongo.

Uczeń; Nie wiem.

Nauczyciel: Czy możesz mu pomóc, Janku?

Przykład 2>.

Nauczyciel: Dlaczego zimą |g zachodniej części Brytanii jest ciepłej niż we wschodniej?

Uczeń: To chyba ma coś wspólnego z morzem.

Nauczyciel: Co masz dokładnie na myśli?

Uczeń; (cisza'),

Nauczyciel: Czy ktoś może to wyjaśnić?

W pierwszym przykładzie nauczyciel w ogóle nie próbuje uzyskać dobrej odpowiedzi. W drugim natomiast stara się, ale przerywa przed pojawieniem się odpowiedzi możliwej do zaakceptowania. Ponieważ liczba podejść niezbędnych do uzyskania satysfakcjonującej odpowiedzi zależy od jakości odpowiedzi ucznia, może być potrzebne jedno naprowadzenie lub seria prób. Rzadko zdarza się jednak dłuższa seria wypowiedzi mających naprowadzić ucznia na odpowiedź właściwą i pełną, nauczyciel bowiem czuje, że zaniedbuje innych, gdy koncentruje się głównie na stylu myślenia jednego ucznia. Prawdopodobnie z tego powodu nauczyciele wykazują skłonność do niewystarczającego korygowania i udoskonalania odpowiedzi uczniów. W miarę jak nauczycielnabywa umiejętności stymulowania uczniów do poprawiania realizowanych zadań, coraz lepiej potrafi dłuższe sekwencje wypowiedzi zawierać w krótszym czasie — zwiększa się tym samym efektywność jego działań mających pomóc uczniom zbudować właściwe i akceptowalne odpowiedzi.