86216 P4140134

lenie, oraz zabarwiając na żółto białe miejsca obrazu. Zabarwienie to usuwa się ałunem po skończonym wywoływaniu.

Największy kontrast obrazu uzyskujemy stosując czernie, oczywiście przy dużym ich kontraście i nasyceniu (gęsta farba!). Mimo to, jeżeli nam na tym zależy, możemy sporządzać gumy jasne i miękkie, operując jedną barwą, nawet czernią. Sporządzamy wówczas „cienką” warstwę, zazwyczaj zmniejszając ilość pigmentu i gumy, zaś zwiększając ilość dwuchromianu. Można, choć to nie zawsze daje dobry wynik, warstwę, oczywiście przed smarowaniem, rozcieńczyć wodą, ale ostrożnie, nie więcej niż jedna część wody na trzy części zwykłej warstwy.

Kontrastowość barwnego obrazu jednowarstwowego uzależniona jest od składu warstwy, zwłaszcza od ilości pigmentu i ziemi okrzemkowej; wielki wpływ wywiera tu kolor pigmentu.

Trudno jest zresztą podać dokładne recepty, ponieważ każdy kolor może mieć rozmaite nasycenie tonalne, na przykład błękity: najciemniejsze jest indygo, jaśniejszy kobalt, najjaśniejsze pigmenty kombinowane z kilku (z dodatkiem bieli), na przykład „błękit nieba”. Spróbujmy jednak sporządzić orientacyjną tabelę; od ciemnych do jasnych pigmentów.

Czernie — indygo — umbra. Błękity. Brąz Van Dycka. Zielenie — sienna palona — zieleń soczysta — zieleń szmaragdowa. Kraplaki — karminy — oranże — ugry — żółcienie — biele. Oczywiście zachodzą tu częste zmiany, albowiem pigmenty o tej samej nazwie mogą mieć nasycenie tonalne bardzo różne.

GUMA WIELOBARWNA

Możliwość operowania farbami o różnych kolorach nasuwa myśl, że można robić gumy kolorowe.

Zasadą jest, że do gumy kolorowej musimy użyć co najmniej dwóch różnobarwnych pigmentów, minimum w dwóch warstwach.

Gumę barwną może robić średnio zaawansowany „gumista”, jednak trzeba do tego mieć sporo smaku artystycznego, bo źle zrobiona guma kolorowa jest bardzo brzydka. Przyjmijmy w tym przypadku zasadę: guma kolorowa powinna operować niewielką ilością kolorów i to słabo z sobą barwnie kontrastujących.

Bez wielkiego trudu możemy wykonać gumodruk „polibarw-ny”. Wystarczy użyć trzech pigmentów: żółtego, karminowego i ultramaryny (koniecznie w tej kolejności), a operując odpowiednio retuszowanymi negatywami, kontrastowością warstw, wreszcie ordynarnym użyciem pędzla, uzyskamy obraz niemal taki, jak widujemy na bardzo tandetnych oleodrukach.

Nie znaczy to, że dążenie do polichromii jest czymś karygodnym. Można stworzyć obraz wielobarwny, ale do tego potrzebna jest wysoka technika i rzeczywista kultura plastyczna.

Znamy kilka sposobów uzyskania barwności gumy. Zrozumiałe, że musi to być guma kilku — przynajmniej dwuwarstwowa.

1)    Barwność uzyskana z kilku negatywów tonorozdzielczych, kopiowanych na gumie w różnych kolorach.

2)    Barwność uzyskana przez retusz dwóch, nawet identycznych negatywów. Zaretuszowując różne ich elementy i kopiując na kilku różnobarwnych warstwach uzyskujemy wielobarwność.

3)    Metoda zdrapywania części warstwy, innej dla każdego koloru, o czym będzie mowa przy wywoływaniu gumy.

Często łączy się te metody dla wzmocnienia, lub stonowania efektu.

Normalnie stosujemy klasyczną kolejność kładzenia barw, od jasnej do ciemnej, więc na przykład: żółta, czerwona, niebieska, albo ugier, umbra, czerń, przy czym jasne kopiujemy miękko, zaś ciemne kontrastowo.

Istnieje również metoda inwertycji, polegającej na zmianie tej kolejności. Jeżeli pierwsze warstwy będą na przykład czerwona i czarna, to trzecia — ugier złoty. Osiągnięty efekt daje wrażenie „złotawego prześwietlenia obrazu”, jego promienistość, pogodę. Ostatnia warstwa, inwertująca nie powinna być mocno kryjąca. Stanowi ona niejako „laserunek” obrazu. Najlepsza jest gumigutta, niestety obecnie nieosiągalna. Do problemu tego wrócę w następnych rozdziałach.

23