87113 skanuj0027

Rozdział IV

Miejsce i przebieg badania

Najbardziej odpowiednim miejscem do przeprowadzania badań seksuologicznych jest gabinet lekarski. W takim pomieszczeniu biegły łatwiej łączy rolę lekarza z rolą biegłego, a i osoba badana ma również większe poczucie bezpieczeństwa oraz zaufanie do badającego. Badany od dzieciństwa miał kontakt ze służbą zdrowia, powstały w ńim określone uwarunkowania na wyposażenie gabinetu lekarskiego, sprzęt medyczny, leżące słuchawki, fartuch itp. W podświadomości osoby badanej gabinet lekarski jest zakodowany jako miejsce, gdzie udziela się pomocy, okazuje zainteresowanie stanem zdrowia. Zdarza się wprawdzie, iż osoba badana ma negatywne nastawienia wobec służby zdrowia, zakodowany lęk, a nawet wrogość, lecz mimo wszystko są to raczej sporadyczne przypadki.

W wielu przypadkach miejscem badania jest gabinet lekarski w zakładzie karnym, specjalny gabinet dla biegłych w niektórych sądach czy prokuraturach. 'Jest to jednak mniej optymalne rozwiązanie, dla osoby badanej bowiem takie umiejscowienie gabinetu lekarskiego utożsamiane jest z konkretną instytucją, a biegły jest wtedy nie tyle lekarzem społecznej służby zdrowia, co urzędnikiem danej instytucji. Stworzenie klimatu zaufania i nawiązanie więzi zależy wówczas w dużym stopniu od zacho-. wania biegłego.

Najgorszym natomiast rozwiązaniem jest badanie przeprowadzone na sali sądowej lub w pokoju obok sali sądowej. Takie miejsce w sposób naturalny kojarzy się osobie badanej z instytucją, której biegły jest urzędnikiem. Często badani są przekonani, iż biegły jest etatowym pracownikiem sądu i nie mają do niego zaufania, nie widzą w nim lekarza, lecz osobę wykonującą czynności śledcze i reprezentującą interes wymiaru sprawiedliwości, niezdolną do obiektywizmu. Niektórzy badani nie chcą w takim miejscu poddać się badaniu, odmawiają udzielania odpowiedzi na pytania, są bowiem przekonani, iż nie ma to sensu,

no

„bo i tak wiadomo, jaki będzie wynik tego badania”. Jeżeli obiektywnie nie ma innej możliwości niż badanie w takim miejscu, to biegły powinien przed przystąpieniem do badania wyrazić swoje niezadowolenie ze spotkania w takim właśnie miejscu,-zrozumienie uczuć i nastawienia, które ma osoba badana, powinien również stworzyć atmosferę prywatności.

Ważne jest także, aby w trakcie badania w danym pomieszczeniu znajdowali się wyłącznie biegły i osoba badana. Często się zdarza, iż osobie badanej towarzyszy funkcjonariusz MO, argumentując to obowiązującymi go przepisami. Badanie w obecności osób trzecich właściwie mija się z celem. Miejsce badania powinno zatem być odpowiednio zabezpieczone w sposób uniemożliwiający oskarżonemu ucieczkę. Niejednokrotnie występowałem do prokuratury o uzyskanie specjalnego zezwolenia na tego rodzaju badanie i nie spotkałem się nigdy z odmową. Jest to ważne nie tylko ze względu na charakter badania lekarskiego, ale ze względu na jego intymność. Wielu ludzi ma duże opory przed poruszaniem spraw seksualnych i uczuciowych, co dopiero mówić o takim ich omawianiu w obecności osób postronnych, nie będących lekarzami.

Optymalną byłaby sytuacja, w której biegły ubrany byłby w fartuch lekarski, a nie w ubranie, cywilne. Wprawdzie obecnie większość psychiatrów, psychologów i seksuologów występuje w takim ubraniu, a nie w fartuchu, jednak specyfika badania sądowo-seksuologicznego polega na tym, iż ubranie cywilne osobie badanej kojarzy się raczej z przedstawicielem organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości niż z pracownikiem służby zdrowia. Fartuch czy inny ubiór lekarski jest jakby widocznym sygnałem więzi terapeutycznej, co dla samopoczucia osoby badanej nie jest bez znaczenia.

Ważne jest również, aby biegły już na samym początku badania nawiązał z osobą badaną kontakt osobisty, np. przedstawił się, podał swoją specjalność, podkreślił fakt swego zatrudnienia w zakładzie lecznictwa otwartego, przywitał się przez podanie ręki. Poruszam tu może sprawy oczywiste, ale byłem świadkiem badań, w których biegły tego nie zrobił i w sposób naturalny osoba badana nie była w stanie nawiązać z nim kontaktu; już od samego początku była uprzedzona i nieufna.

Biegły i osoba badana powinni siedzieć raczej blisko siebie, obok siebie pod kątem ostrym. Siedzenie naprzeciw siebie w sposób naturalny stwarza dystans, a osoba badana jest już negatywnie uwarunkowana na taką pozycję w trakcie poprzednich czynności, np. śledczych. Siedzenie bezpośrednio obok siebie może wzbudzić nieufność do biegłego, jest to bowiem pewne przekroczenie bariery intymności, o której w takiej sytuacji trudno raczej mówić. Uważam natomiast, że rozdzielenie biegłego

111