87399 IMG15 (6)

modyfikację stawić opór sygnalizowanej przez nie nieuchron-ności. Karolowi udało się zniszczyć w walce Sasów, a Teodo zdołał nawet wyprzeć Saracenów z Akwitanii, lecz działania te wydają się należeć do tego samego wymiaru egzystencji, co zdarzenia naturalne, które przynoszą „doskonałe” plony lub „nieurodzaj”, i z pozoru są równie niepojęte.

Brak zasady regulującej przypisywanie zdarzeniom ważności i znaczenia sygnalizowany jest przede wszystkim przez luki w kolumnie po stronie prawej: przykładem może być rok 711, kiedy to na pozór „nic się nie wydarzyłoIo samo odnosi się do lat poprzedzających rok 712 i następujących po tym roku, kiedy to miał miejsce nadmierny przybór wód. Przywodzi to na myśl uwagę Hegla, że okresy szczęścia i bezpieczeństwa ludzi są pustymi kartami dziejów. Lecz lata, które w przekazie annalisty pozostały niewypełnione, pozwalają nam dostrzec — prawem kontrastu — do jakiego stopnia narracja stara się o efekt wypełnienia luk i zastąpienie fantazmatów pustki, niedostatku i nienasyconego pragnienia, które nawiedzają nasze koszmary na temat niszczycielskiej mocy czasu obrazami ciągłości, spójności i sensu. W istocie przekaz annalisty przywołuje świat, w którym niedostatek jest wszechobecny, brak staje się regułą egzystencji, a wszelkie możliwe czynniki zaspokojenia albo nie istnieją, albo zagrożone są niechybną zagładą.

Wyobrażenie możliwego zadośćuczynienia wpisane jest jednak w rejestr dat składający się na kolumnę lewą. Kompletność tego rejestru świadczy o pełni czasu, a przynajmniej o pełni „lat Pańskich”. Lat nie brakuje: regularnie wyłaniają się one ze swego źródła - roku Wcielenia, i nieubłaganie ■ zmierzają ku potencjalnemu końcowi - Sądowi Ostateczne- jfl mu. Tym, co nie pozwala nadać podobnej regularności i kom- ■ piet ności rejestrowi zdarzeń, jest brak wyobrażenia społecz- 1 nego centrum, wobec którego można by je względem siebie I umiejscowić i nadać im znaczenie etyczne czy moralne. Brak świadomości takiego centrum nie pozwala annaliście upo- J

PTovvać zdarzeń, które są przedmiotem jego uwagi, jako I \\nentów historycznego pola wydarzania. Ta sama przy-r ^ wyklucza bądź osłabia jego ewentualny odruch, by [ pracować dyskurs w formie narracyjnej. Bez społecznego centrum kampanie Karola przeciw Sasom pozostają zaied-wie walką, inwazja Saracenów to tylko ich nadejście, a fakt, jż bitwa pod Poitiers rozegrała się w sobotę, jest równie waż-ńj; jak to, że w ogóle miała miejsce. Wszystko to przekonuje mnie o racji Hegla, który twierdził, ze prawdziw ie historyczny opis musi mieć nie tylko pewną formę, a mianowicie formę narracyjną, lecz także pewną treść, a mianowicie porządek [polityczno-społeczny.

We wprowadzeniu do Wykładów zfilozofii dziejów Hegel pisał:

Wjęzyku naszym wyraz historia (Geschichle) jednoczy w sobie stro _|nę obiektywną z subiektywną i oznacza zarówno historiom rerum gestom, jak i same resgeslos, oznacza same zdarzenia w stopniu nie mniejszym niż ich opis. W tym zespoleniu obu znaczeń musimy widzieć zjawisko wyższego rzędu, a nie tylko zewnętrzny przypadek: jest ono wskazówką, że opis historyczny pojawia się równocześnie z czynami i zdarzeniami o charakterze istotnie historycznym. Istnieje jakaś wspólnota, wewnętrzna postawa, która sprawia, że występują one łącznie. Wspomnienia rodzinne, tradycje patriarchalne posiadają swe znaczenie tylko w obrębie rodziny i szczepu. Jednostajny bieg życia [podkr. HW] rodzinnego i szczepowego nie jest niczym godnym pamięci. Tylko wyróżniające się czyny i niezwykłe perypetie losu mogą natchnąć Mnemozy-nę do utrwalenia takich obrazów', podobnie jak miłość i uczucie religijne mogą pobudzić wyobraźnię do nadawania formy tym tak bezkształtnie rodzącym się dążeniom. Dopiero państwo wnosi tu treść, która nie tylko nadaje się dla prozy historycznej, aleją samą współwytwarza.¹⁴

i* Georg Wilhelm Friedrich Hcgcl, HUto/r tjiloąfii dżęjdw. pnehiyBJah nusz Grabowski i Adam Landman, t.!. Warszawa: PWN, 1958. **. 91-92