88787 IMGX39 (3)

CXXVIII «VOLUSPA»

ze słuchaczem jest bardzo ważny z powodu improwizowa- I nego charakteru i luźnej budowy utworu:

30. Dalej patrzcie! Walkirie idą, zrodzone biegać na sądy boże.

Weźmy jeszcze dla przykładu dłuższy ustęp:

33.    Nie umył rąk, nie czesał włosów, aż zgładził zabójcę Baldera. Głośno narzekała Frygga w przybytkach Fen-salu przy straży Walhalla! Wiecież co więcej? I co?

34.    Widzisz w cieniach gaju ukrytego w pętach leżącego, smutnego Loka. Tam siedzi Siguna, nikt bardziej małżonka nie kochał. Wiecież co więcej? i co?

35.    Rzeka od wschodu, z jaszczurczej doliny, kwaśna i brudna, Slidur zwana. W północy stoi na pagórkach złocista sala, Sindra zwana. Inna w południu, piwna olbrzymów sala, Brymera domem.

36.    W żelaznym lesie na wschodzie żywi stara Fenrisa płód. Większy, dzikszy od innych, między którym jest pożerca księżyca.

37.    Głód umierającymi gasi; ławy władców krwią skrapia. Czarnym się stanie słońce na jesień, w koło zawieruchy krążą! Wiecież co więcej? i co?

38.    Na wzgórku siedzi i brząka olbrzymek pasterz wesoły Egdir. Tam przed nim na gałęziach pieje czerwony kogut Fialar.

39.    Zwany złoty grzebień, pieje Asom i do boju powołuje rycerzy pana ojca (Herfodura). Szarej barwy inny pod ziemią w domu Heli pieje.

40.    Chciwie wyje Garmur przy bramie Gnypahell, zrywa łańcuchy, za żarłocznym (Freke) pędzi. Wiem jeszcze wiele!

Widzę przyszłość! Upadek władcy Asów!

41.    Biją się i zabijają bracia! pokrewni związki krwi potargają! niedole i cudzołóstwa częste! wiek brodaty i miecza, kruszą się tarcze, czas dziczy i zawichrzeń pełny przed końcem świata! Człowiek nie oszczędzi człowieka.

Nieco odmienne typy narracji w tzw. starej Eddzie przedstawia:

Wafthrudnera (Odyna) pieśń (Dialog kilku osób),

Grimnera (Odyna) pieśń (Wstępna opowieść epicka i pełna rapsodycznego „nieładu” pieśń w wersetach),

Poselstwo (podróż) Skirnera czyli zwiady Freja (Krótkie wprowadzenie i pieśń o mieszanej, dialogowo-epickiej formie),

Thryma oda czyli odebranie młota (Typ ludowej opowieści z dialogiem w środku).

W pewnym związku ze światem Eddy i jej poetyką pozostają Pieśni Osjana. Zauważono to już od dawna. Paul van Tieghem pisał, że utwory Macphersona dlatego odegrały dużą rolę na przełomie XVIII i XIX wieku, że wprowadziły do literatury technikę epiki ludowej i typ orientalnej, biblijnej prozy poetyckiej. Romantyczna powieść poetycka o złożonej, liryczno-epickiej strukturze, fragmentarycznej budowie i dramatycznym układzie fabuły korzystała ze wszystkich zdobyczy epiki homeryckiej, słowiańskiej epiki ludowej, zabytków poezji średniowiecznej (skandynawskiej, angielskiej, niemieckiej, francuskiej i hiszpańskiej), włoskiej epiki renesansowej oraz osiemnastowiecznych (Macpherson) i romantycznych (Hanka i Merimee) mistyfikacji literackich.

W aspekcie historycznoliterackim Wstęp do Irydiona przedstawia się nie jako stylistyczne naśladownictwo Mac-phersonowskich epitetów i dopełniaczowych przydawek, lecz jako owoc celowej pracy nad przystosowaniem prozy do epicko-dramatycznych zadań. Rapsodyczna postać tej prozy nawiązywała do wzorów Biblii i Eddy. Modelem formalnym Krasińskiego były polskie i niektóre obce przekłady prozą, techniką wersetową, Pieśni Osjana, Eddy i powieści poetyckiej Waltera Scotta, np. Pani Jeziora w tłumaczeniu Karola Sienkiewicza (1822).

List Krasińskiego z 12 listopada 1836 r. z Wiednia do Reeve’a potwierdza żywe zainteresowania autora Irydiona

9

Blbl. Nar. Ser. I, Nr 42 (Z. Krasiński: Irydion)