88825 Schaeffler Filozofia Religii8

dzuju nio oznaczają Jednakie u Kaniu koóca muUfizylii, loo/. „prolegomena do każdej przyszłej metafizyki, która będzie moglu wyst^pTc~fako nauka” (Kant Prol.).

Jeśli bowiem dopiero postawione przez sam rozum zadanie umożliwiaJkonstytuowanie przedmiotów, wówczas istnieją zdania^ które nie opisują niczego innego, jak właśnie te funkcje umysłu, które są wymagane, aby mogły być spełnione zadania rozumu. Zdania opisujące te funkcje umysłu uchodzą wtedy za zdania „uprzedzające” albo a priori dla każdego możliwego przedmiotu. Ponieważ zaś te funkcje "umysłu opisywane są przez najwyższe zasady logiki, dlatego logika, zdaniem Kanta, ma znaczenie transcendentalne, tzn. opisuje warunki możliwości istnie-j&jpgtffeTLo^

również formy ^gląai?ⁱⁿlbuszą kierować się określonymi prawami, jeśli pojęcia umysłu mają być zastosowalne do treści tego poglądu, dlatego też dla Kanta, obok logiki transcendentalnej istnieje też transcendentalny sposób rozważania fórih' poglądowych, czyli , ,estętyką._:.kąnscentotaW^

Już wkrótce po uicazaniu^ę^ai^wskiej Krytyki czystego rozumu Hąmann i Herder wyrazili przekonanie, że owe transcendentalne funkcje, które Kant przypisał logicznym prawom myśleniaj -są w rzeczywistości osiągnięciami języka .....W języku a nie w myśleniu abstrakcyjnym widzi Hamann twórczą moc człowieka, przez którą zyskuje on udział w stwarzaniu świata przez Słowo Boże (Hamann UdS, 32). W języku i . jego historycz-ności, ą nie w bezhistorycznych; prawach, logiki, ,widzi Hamann ppdstąwy umożliwiające wszelką intersubiektywność i obiektywność (Herder Metakr., por. też Hamann MPV).

Wilhelm von Humboldt rozumiał swoją filozofię języka jako zastosowanie kaniowskiego odkrycia filozof iczno-transcendental-nego, według którego odbieramy świat naszych przedmiotów nie jako już nam dany, lecz dopiero

p<^#»AŁ^^own. Ponieważ brakowało metody filozoficzno-trans-cendentalńej w starożytności,’to mimo znajomości wielu języków nie doszło do powstania filozofii jężyka (por. Humboldt UmS, 152). Dziś, dzięki kaniowskim założeniom transcendentalnym możliwe jest utworzenie takiej filozofii języka (por. Humboldt UmS, 195). tym, to właśnie prawo formalne jakiegoś konkretnego języ-

Uh, jegi)    jwłłl. lymfttUhmim, który oUrońlit flwtnt do-

.świadczeń każdej wspólnoty szykowej. Dlategoiu Humboldta na miejsce transcendentalnego uzwazańia jednej i dla wszystkich podmiotów rozumu tej same; logiki pojawiła się analiza różnorodności języków w aspekcie^.cóżnmiadności^w-iG^budG^ie” (por. obydwie rozprawy Uber die 'ersćhiederikeiten des menschlichen Sprachbaues i Uber die 'erschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfiss auf die Geistige Entwicklung des Menschengeschlechtes).    |

ę?^6^i^rowsk1wfilozofi ; FORM    1

Religii jakcańaliża strukturalna językAf

RELIGIJNEGO

Ernst Cassirer uważał za Karem, że akty podmiotu,' zwłaszcza jego poglądowość i myślenie, nuszą posługiwać’'śit^bkreślonymi remilaffiL fnr.mal ny_mj, jp.Ui rn się udać uporządkowanie '' pełni subiektywnych wrażeń tak, aV powstały z tego przedmioty doświadczalne. Formy tych^ąkjńp o ile konstytuują w sobie świat przedmiotów jako całość, orazposzczególne przedmioty, Cassirer nazywa ł,formami symboly^aml^ (por. Cassirer PsF I, 3-17).

ChciartrT^e^nakzepoka^ te formy symboliczne, przez które tworzony jest świat przemiotów badań nauki, nie tworzą' jedynego, tego rodzaju systemi form. Inną strukturą form poglądowych pojęć umysłu i idei ozumu jest język.IW języku zaś zawiera się specyficznie ustrukuralizowana religijna forma językowa: mianowicie mit (Cassier tamże, 8 n). Istnieje typowo mi tycznie' ustruk turaffzo wany ogląd przestrzenny i czasowy, mityczne rozumienie substancjlności i kauzalności, mityczne rozumienie własnego Ja i jego całości (por. budowę cassirerów-skiej PsF II w oparciu o treść kntowskiej KrV). Tę?

konstytuują świat pzedmiotów o szczep turze,‘"różniący się od świata ołektów zbadanych w sposób naukowy. Cassirerowskie znaczem dla dalszego rozwoju filozofii religii polega więc na tym, że wypracował on specyfikę i całokształt przedmiotów religijnychprzez analizę strukturalną .religijnej formy językowej, którą lazywał    Jednocześnie

zaś Cassirer podkreślił, że język 'eligijny (mitów) jest tylko jednym spośród wielu możliwych kmpieksów form symbolicznych.

129

9 — Filozofia religii