89665 P1100036 (3)

Klasy w społeczeństwie postkapitałistycznym (I): konflikt przemysłowy 231

między którymi stosunki mogą być przyjazne, oparte na rywalizacji bądź konfliktowe. Teoria konfliktu między grupami mogłaby sugerować, że im bliższy jest związek między przedstawicielami pracowników w przedsiębiorstwie a ogólnymi grupami interesu, tym lepiej te grupy interesu odgrywają swoją rolę polegającą na regulowaniu konfliktu przemysłowego i tym samym przyczyniają się do zmniejszenia jego gwałtowności. Członek rady zakładowej, jako osoba odgrywająca dominującą rolę, staje się częścią przemysłowej klasy rządzącej, pozbawia świat pracy jednego z jego sposobów ekspresji oraz daje powód do nowych konfliktów typu klasowego w przedsiębiorstwie i przemyśle jako całości.

5) Ten wniosek dotyczy a fortiori ostatniego elementu demokracji przemysłowej, który musimy omówić, i który, znów, widoczny jest w przemyśle niemieckim - jest to udział pracowników w zarządzaniu. Niezależnie od ściśle syndykalistycznych tendencji panujących w wielu społeczeństwach historycznych i współczesnych, przemysł górniczy i hutniczy powojennych Niemiec stanowi pierwszy na dużą skalę przykład próby umożliwienia pracownikom udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwami przemysłowymi. W ostatnich latach przeprowadzono liczne badania, socjologiczne i inne, dotyczące niemieckiego eksperymentu współdecydowania, nie zamierzam tu więc dokonywać przeglądu tych badań ani problemów, które w owych badaniach poruszono. Jest jednak pewien element współdecydowania, mający bezpośredni związek z naszym problemem i wymagający pewnego rozważenia. Jedna z głównych klauzul „Ustawy o współdecydowaniu pracowników w radach nadzorczych i zarządach przedsiębiorstw przemysłu górniczo-hutniczego” z 21 maja 1951 roku dotyczy przyjęcia przedstawiciela pracowników do zarządu. W paragrafie 13 trzeciej części ustawy, poświęconym zarządom, czytamy:

1. Dyrektor do spraw pracowniczych (Arbeitsdirektor) jest mianowany na równych prawach z innymi członkami przedstawicielskiego zarządu. Dyrektor do spraw pracowniczych nie może być mianowany wbrew głosom członków rady nadzorczej, wybranych zgodnie z paragrafem 6 [tj. czyli przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej - R.D.J. (...) 2. Dyrektor do spraw pracowniczych, tak jak inni członkowie przedstawicielskiego zarządu przedstawicielskiego, musi wypełniać swoje zadania w ścisłej współpracy z całym zarządem.

Jakie są strukturalne następstwa tej klauzuli dla konfliktu przemysłowego i rzeczywiste warunki stworzone na jej podstawie? Ze sposobu sformułowania tej ustawy można natychmiast wyciągnąć dwa wnioski. Po pierwsze, ustawa przewiduje stworzenie nowej pozycji. Nie określa ona szczegółowo związanej z tą pozycją roli i oczekiwań dotyczących postępowania osoby ją zajmującej, mimo to określenie „dyrektor do spraw pracowniczych” sugeruje, że prawodawcy mieli na myśli kierownika, którego interesują głównie sprawy personelu w najszerszym rozumieniu¹⁵. Jednakże ustawa mówi dosyć wyraźnie, że rola dyrektora do spraw pracowniczych jest rolą dominującą, przywódczą lub zarządczą, obdarzoną „równymi prawami”. Pozycja dyrektora do biorstw. Każdy zatem pracownik funkcjonuje jako robotnik przemysłowy i jako pracownik fabryki X lub jako (potencjalny) członek związku zawodowego i jako (potencjalny) członek rady zakładowej.

¹⁵ Do dziś niemieckie związki zawodowe gorliwie zaprzeczają tej sugestii, która, ich zdaniem, stawia dyrektora do spraw pracowniczych w niekorzystnym położeniu w porównaniu z jego kolegami. Mimo tego faktu będę się trzymał swojej interpretacji.