ble14

cvch ogólne funkcjonowanie językowe i łączenia w odbiorze receptorów' słuchu i "wzroku. Jak wynika z badań, nie wykazano znaczącej prefemecji (powyżej 10%) któregoś z tych kanałów komunikacyjnych, co może być spowodowane brakiem dojrzałości układu i wymagać specyficznego podejścia terapeutycznego. Badana grupa przejawiała zdolność rozumienia komunikatów werbalnych informujących o czynnościach codziennych realizowanych w rodzinie.

Aby szerzej rozpatrzyć omawiany problem, należy odnieść się do sugestii U. Z. Parol (1989), według której mowie towarzyszą mchy i cały układ gestowo-mimiczny, mające za zadanie podtrzymywać oraz regulować jej czynności. Powołując się na badania W. Hamnera (U. Z. Parol 1989, s. 50) należy uznać, iż proces porozumiewania się obejmuje całokształt świadomych i nieświadomych ruchów wykonywanych ciałem, mających na celu przekazanie informacji również o stanie emocjonalnym. Ta ekspresja częściowo wykorzystywana jest przez dzieci przejawiające alalię.

Kwestionariusz Zachowania Nielingwistycznego Dziecka ma na celu przedstawienie uzewnętrznionych zachowań związanych z ekspresja^ emocji oraz warunkujących czytelność tych emocji przez otoczenie. Zachowania w nim przedstawione obejmują gesty, mimikę oraz postawę ciała; mają one dla społeczeństwa znaczenie pozytywne, negatywne bądź neutralne. Wyniki zamieszczone w tabeli zostały podzielone na trzy grupy wiekowe, zgodnie z kształtowaniem umiejętności mowy. Podziału dokonano również ze względu na płeć, by ukazać ewentualne zależności związane z nią wiekiem i specyficznymi zachowaniami nielingwistycznymi.

Badania wykonane Kwestionariuszem Zachowania Nielingwistycznego wykazały, iż z wiekiem zwiększa się u dzieci z autyzmem liczba nawiązywanych kontaktów, które mają znaczenie społeczne. W wielu przypadkach odnotowano informację o odmiennych zachowaniach dotyczących różnych sytuacyjnych znaczeń. Relacje przekazywane przez rodziców potwierdzone zostały również przez badania wykonane za pomocą KOZK. U badanych dzieci wytworzony został indywidualny, możliwy do odczytania tylko przez najbliższe otoczenie, kod gestowo-mimiczno-ruchowy. Do najbardziej czytelnych komunikatów nie-lingwistycznych w zachowaniu się omawianych 40 dzieci zaliczyć można grę oczu (średnia 25,1) oraz pozycję ciała (średnia 24,7).

W grze oczu wyróżniono umiejętność przypatrywania się, koncentrowania uwagi na przedmiocie lub jego elementach skierowaną przede wszystkim na rzeczy nieożywione. U większości dzieci występowały krótkie "ucieczki wzroku", odczytywane jako brak konraktu z otoczeniem oraz spojrzenia wskazujące na poczucie lęku, zagrożenia. Zaburzony był również interpersonalny kontakt oczny. W przypadku pozycji ciała do najbardziej czytelnych zaliczono zachowania aprobująco-dezaprobujące (29) i przywabiająco-odstraszające (27). Do najrzadziej spotykanych zachowań należy zaliczyć gesty z użyciem ręki (średnia 12,5), w tym gesty związane z bodźcem oraz ruchy ciałem i głową (15,3) przekazujące informacje związane ze sferą wolicjonainą.

Zachowania nielingwistyczne dzieci z autyzmem

i ■„ - ,n 7^r_nowania 11 -czba orzycadków wśród badanych.-—-———1 ś									reQnia~l • I
	^1	cniżej 7 r. ż powyżej / ?. z. i •				Razem		Ozem | 7
		ziew. j chł. | dziew. U			:hł. I I	Izie N.	m.	l !
						4	0	4	5,3 !
T"T	RUCHY CIAŁA kiwanie sie całym ciałem		3 1
b	| głową ! kiwanie q!ową TAK		3		7	3	10	13
	kiwanie alowa NIE	2 i	4		i	!	12 ••	19	--1
c	ręka lub rękoma | delikatne zetknięcie kciuka ; i z palcem wskazującym	I 3			9	4	16	i 20	1 1 1
	[drożenie palcem	0	2	2 !7		2	y ii
	i wvoiananie obydwu rak 1	3	4	3 i 7		5 ! 1 1		\ł	12,5	i i
	■ dłonią ku qórze	2	6	2 :7		4	13	17 !
j 1 1	dtonia ku dotowi	C 0				2	5	7	1
	rtłnnia ku orzodowi	1 14		2 li_		3	9 T	12
	wy rzucę me zaciśniętej ku	1 1 ■j i	1	1 1_J_		2	2	4
i d i	nogą s tupnięcie i	2	4	5	S	7	12	i 19	18,5 -i
	buianie i 3		1	6	3 '9 70 sa		118	18 i 171
Razem [2 i [POZYCJE CIAIA a i postawa przywabiająco-1 odstraszająca		3		! 6 i 11		4_i	18	LiZ_	24,7
i		1	5 .	2_L12_		3	15	18
! c	i postawa wyrażająca apro-| hate lub dezaDrobate	4	6 : 8 111			12	17	,29
		8 18		16	32	24	50	74
3	'WYRAZ TWARZY uśmiech	4	8	7	13	; 11	21	32	19,7 1 1-
	o ^; pokazanie iezyka	2	1	0	4	i 2	5	7
	: ' uniesienie brwi	3	5	4	4	iL-	+~—	16
.	d 1 zmarszczenie brwi	i 3	5	7	; 9 i ™	Jjł_ l 30	14 49	24 79
Razetr 4 ; i ^r	. " GRA OCZU a spojrzenie współczujące	• i Ł 1	( 4	6		7	15	22
	pełne lęku	4	6	7	11	11	1/	28
	groźne	3	i	3	11	b	Ib	21	i 25,1
	rentowne, krótkie	4	7	8	10	12	17	29	i
i [	b przypatrywanie się	4	9	3	14 ; 14		23	35
i i-	c unikanie spojrzenia	4	6	! 5	3	9	U	23		i —i
	ri naołs ooszerzenie oczu	i 3	4	i 6	i 5	9	9	18
		T23~	40	43 . 70		66	11	1 /o ^1 j
RA7FW		164 .116		' 109 1211		1/3	82/	1 500 ' 20.8 j
Oaótem w qoipach wiekowych		1 Tao”		"* 320		bUl	OUU ■ I

Źródło: Badania własne

131