DSC01471

346

t^pUpapwpiwiiwiwiffw

Polecenia do tekstów

1.    Kim jest szatan? - odpowiedz na podstawie samodiaraktcrystyki dokonanej przez Mefista (wersy u.-iS. fragmentu Fausta). Określ w czym - według tych stów - tkwi istota zła.

2.    Ciemność i światło jako symbole zła i dobra - wyjaśnij nierozerwalność związku między tymi wartościami na podstawie wypowiedzi Mefista (wersy 23-32. fragmentu Fausta) oraz wypowiedzi Wolanda (2. akapit fragmentu Mistrza i Małgorzaty).

3.    Wyjaśnij, co Faust zarzuca szatanowi (wersy 55.-60.).

4.    Porównaj wypowiedź Fausta (wersy 55.-60.) ze słowami, które Woland kieruje do Mateusza lewity.

5.    Wykorzystaj swe poprzednie ustalenia i rozważ twierdzenie św. Augustyna, że zło jest jedynie brakiem dobra.

6.    Porównaj cechy osobowe szatana oraz jego stosunek do ludzi w obu lekturach.

7.    Rozstrzygnij, w którym przedstawieniu szatan dominuje i utrzymuje przewagę nad ludźmi. Wniosek uzasadnij.

S. Zinterpretuj zdanie Mateusza: .On nie zasłużył na światłość, on zasłużył na spokój* jako ocenę postawy i żyda Mistrza.

9.    Wskaż elementy ironii w wypowiedziach obu bohaterów szatańskich.

10.    W jaki sposób ironia wiąże się z wartościami uosabianymi przez Mefista i Wolanda? n. Wskaż różnice stylistyczne między wypowiedziami rozmówców w obu fragmentach.

12.    Na podstawie powyższych ustaleń oraz znajomość obu utworów rozstrzygnij, który z nich -Faustczy Mistrz i Małgorzata-przedstawiapesymistyczną, a który optymistyczną wizję człowieka.

13.    Zinterpretuj motto powieść Bułhakowa w świetle wątku Wolanda w opowieść

o Moskwie lat 30. XX w.

Praca domowa

Znajdź w scenach Pracownia i Noc Walpurgii z dramatu Goethego i w rozdziałach 1. i 22. Mistrza i Małgorzaty charakterystyki wyglądu szatana. Porównaj je z sobą, wskaż związek wizerunków diabła z jego rolą.

^POJĘCIA KLUCZOWE

SZATAN (diabeł, dawne: czart, aort) jako figura, animizacja bądź personifikacja zła, synonim da metafizycznego, jest znany z judaistycznej Biblii, a wcześniej z zoroastryzmu (rełigii, która inspirowała judaizm). Po raz pierwszy pojawia się w Biblii już w Księdze Rodzaju pod postacią węża, który nakłania Ewę do zerwania owocu z drzewa wiadomości. Szatan jest od czasów średniowiecza częstym bohaterem literackim. Wyobrażany początkowo jako postać na pół zwierzęca o cechach mitologicznego greckiego Pana (kozła na dwu nogach), przybierał także formy bardziej ludzkie, hybrydalne (np. człowiek ze zwierzęcymi nogami i kopytami oraz ogonem) albo całkowicie antropomorficzne. Zawsze wyraża zło, które pochodzi z zewnątrz świata empirycznego, jest kusicielem, prowokatorem, inspiruje ludzi do działań niemoralnych - niezgodnych ze społecznie uznaną normą.

MOTTO (wł. - dowcip, wyraz) to cytat z innego utworu, przywołany po to, by oświetlić ważne sensy dzieła, przed którym stoi. Często motto określa idee, pojęcia lub wartości kluaowe dla utworu. IRONIA - patrz: s. 70.

Tworzenie własnego tekstu

Oblicza szatana-porównaj literackie kreacje Mefistofelesa z Fausta i Wolanda z Mistrza i Ma^przaty

Już nigdy mi spokój nie wróci...

Kobieta i jej cierpienie

| Zarówno Faust, jak i Mistrz i Małgorzata przedstawiają bohaterką kobiecą - w obu utworach ] noszącą to samo imię: Małgorzata. Nie tylko imię łączy bohaterki analizowanych utworów. Obie są ważnymi postaciami w konstrukcji sensów moralnych i egzystencjalnych dzieła. Tym sensom w kontekście kobiecego losu przyjrzymy się na lekcji.

DWIE MAŁGORZATY

I Obie bohaterki głęboko kochają swych wy-branków, obie są gotowe poświęcić dla nich

I wszystko, co mają: szczęście, dobre imię, spokój sumienia i ostatecznie - życie. Obie kobiety, angażując się w skrywany, „grzeszny” związek miłosny, narażają się na społeczne potępienie, obie poświęcają także poczucie własnej godności. Małgorzata Fausta godzi się na ryzyko uznania jej za ladacznicę, a Małgorzata Mistrza akceptuje przemianę w wiedźmę i nagość na balu u szatana. Obie dla swoich ukochanych odrzucają więc obowiązujące

wskazania społecznej moralności. Są także osobami derpiącymL

WPROWADZENIE DO LEKTURY Zarówno Małgorzata Fausta, jak i Małgorzata Mistrza to ofiary zła w świede. które cierpią z tego powodu. Obie jednak cierpią bardziej dotkliwie, gdyż utraciły osoby, które kochały, tęsknią do swych kochanków. Cierpienie z powodu rozłąki i utraty mężczyzny jest dla nich najbardziej bolesnym przeżyciem. Niżej cytowane fragmenty obrazują doznania bohaterek.

Johann Wolfgang Goethe Faust (fragmenty)

IzdcbktkMałgosi

MAŁGOSIA

(santa przy kołowrotku) Tiłk ciężko mi,

Tak jest mi źle, już nigdy mi spokój Nie wróci, ach, nie.