estetyka5

odczytanym transccndentalności dobra. Przeciwieństwem dobra jest zło. Zło to brak też należnych dla danej natury czynników bytowych. Brak należnego bytu jest ziem. Sum bowiem pluralizm bytowy jest czymś dobrym i godnym pożądania. Stanowi to takZc przedmiot naszego codziennego doświadczenia, ze uznajemy za dobre i kochamy różne byty, a odczuwamy odrazę tylko wobec bytowych braków, a nic wobec pluralizmu bytowego. Nikt nic uważa, że dla człowieka jest czymś złym. żc nic ma sierści niedźwiedzia i pazurów tygrysa, zaś człowiek dostrzega zło jako brak należnych i właściwych danemu bytowi „sktadników-czynników" np. brak oka. brak ręki itp. Zło jest niewytłumaczalne. bo jako brak bytu nie zawiera czynnika, „dzięki któremu” musiałoby istnieć.

BYT A PIĘKNO:

Koncepcja piękna jako transcendentalnej właściwości bytu pojawiła się w XIII w. u św. Bonawentury, choć problematyka piękna i sztuk była dyskutowana w starożytności i to już u pitagorejczyków, którzy przyjmując swoisty pluralizm (ujawniający się w liczbach symbolizowanych cyframi), musieli przyjąć jakąś .jedność" za czynnik decydujący o rzeczywistości. Mogła to być ostatecznie jakaś jedność liczbowa (monada) lub też jedność płynąca zc zestrojenia w całość harmonie - wielu czynników. W harmonii zcstrajająccj wielość dostrzeżono piękno. Uzasadniano to interwalami (różnica między 2 dźwiękami liczona w stopniach skali diatonicznej: pryma, sekunda, tercja, kwarta itd.) i harmonią moralnego ładu u człowieka. Piękno połączono więc dość ściśle z rozumieniem samej rzeczywistości. Jeśli prawdziwą rzeczywistością u Platona były idee, to idea piękna zajmowała uprzywilejowane miejsce nic tylko w „plcromie” Platona, ale też w uzasadnianiu wszelkiego ludzkiego działania. Mocniej piękno związał z bytem Arystoteles, u którego forma z jej różnymi kwalifikacjami miała konstytuować piękno. Dzięki zatem Arystotelesowi koncepcja piękna została związana z koncepcją formy, jako czynnika konstytutywnego bytu. U Plotyna koncepcja piękna zostaje uzupełniona blaskiem, zdolnym rozświetlić wielość. U Akwinaty jedność, proporcja, blask stały się synonimem piękna. Dla niego piękne jest to, co się podoba, ale również piękne jest to. czego samo ujęcie poznawcze się podoba.

Piękno jest też więzią całego życia osobowego z bytem. Uświadomienie sobie bytowego charakteru piękna dokonuje się w naszych podmiotowych, osobowych, aktach poznawczych wywołujących rozkosz poznania bytu. Sprowadzają się one do aktów intelektu i woli, gdyż te 2 władze i ich działanie cechuje życic osoby.

POJĘCIE WARTOŚCI:

Wartości umieszczone są w obrębie bytu jako bytu, gdyż poza nim jest tylko nicość. Stąd wartość może być uważana za jakość-pr/ymiot bylu, o ile jest ona (w bycie) przedmiotem intencyjnych aktów poznawezo-emocjonalnych. W takiej sytuacji wyróżnia się wartości:

-    transcendentalne (transcendentalia relacyjne: prawda, dobro, piękno, transccndcntalia dotyczące każdego bytu. o ile transccndcntalia te stają się aktualnym przedmiotem intencyjnych aktów poznawczo-wolitywnych)

-    nietranscendentalne (mające swe ontyczne uzasadnienie i .jcdukowalność aspektową” w transccndcntaliach - są to właściwości bytu tzn. jakości, relacje, przysługujące niektórym bytom, a zatem związane z niektórymi kategoriami bytu zc względu na zainteresowanie człowieka). Np. wyróżnić tu można: ‘wartości ‘witalne’ (zdrowie, energia psychiczna), * 'artysty ezno-cstctycziłe' (piękno, huk harmonia), ‘moralne (wierność w dobrym) itp. Nic są one związane z samym faktem bytowania, ale z naturą niektórych bytów ujętą statycznie lub dynamicznie.

2. STRUKTURA BYTU Ąi") 3

SUBSTANCJA I PRZYPADŁOŚCI:

Substancja to w filozofii bytowanie samodzielne, jiiko podmiot. Niekiedy „substancja" jest synonimem .jstoty" i „natury”, oznaczając treść (istota) lub pierwsze źródło działania (natura). Arystoteles wprowadził na stałe do filozofii pojęcie substancji, czyniąc ją przedmiotem metafizyki, bowiem tylko jakiś podmiot bytujący samodzielnie może: