dodatek9 naglasnianie koncertow

BeL

acoustic

Numer	Temat
Artykuł główny	Instalowanie systemów głośnikowych
Nr 1	Głośniki i tuby
Nr 2	Dopuszczalna moc
Nr 3	Typy mikrofonów
Nr 4	Korygowanie i rodzaje korektorów
Nr 5	Połączenia wewnętrzne systemu
Nr 6	Głośnik tubowy o stałej kierunkowości
Nr 7	Zwrotnice częstotliwościowe pasywne i aktywne
Nr 8	Techniki mikrofonowe
	TABELA 1

BIBLIA DŹWIĘKOWCA

WG. ELECTRO-YOICE

DODATEK 9

NAGŁOŚNIANIE KONCERTÓW

I. WPROWADZENIE

W poprzednich dodatkach do wydania „BIBLII P.A.” omawialiśmy problemy związane z głośnikami, mikrofonami i charakterystykami związanymi z ich stosowaniem w systemach nagłośnieniowych używanych przez muzy kuw. Rozmaitość poruszanych dotąd tematów została przedstawiona w Tabeli 1.

Dodatek nr 5 traktował o połączeniach między urządzeniami, natomiast nie było tam mowy o czynnościach wykonywanych zwykle przez realizatorów dźwięku. Ponieważ temat ten jest dosyć istotny, postanowiliśmy poświęcić mu osobny rozdział niniejszej „BIBLII”

Po omuwieniu głównych elementów „wejścia” i „wyjścia” systemu nagłośniającego, przejdźmy więc do omówienia sposobow mieszania ze sobą wszystkich sygnałów wchodzących do miksera i odpowiedniego kierowama ich dalej. Zajmiemy się więc omówieniem procedury, która umożliwia mieszanie ze sobą sygnałów pochodzących z mikrofonów i instrumentów muzycznych, ich wzmacnianie i podłączenie do głośników.

Urządzenie służące do wspomnianego celu zwane jest mikserem, choć podobnie czasem zwie się osobę, która je obsługuje. I tak naprawdę, to jest w tym wiele prawdy, bowiem na barkach tej osoby spoczywa odpowiedzialność za poprawne funkcjonowanie całej aparatury, włączając w to mikrofony, wzmacniacze i zestawy głośników.

Dyskusja nasza obejmie przede wszystkim opis tego, co dzieje się z sygnałami elektrycznymi w środku, a także na wyjściu konsolety mikserskiej, choć będzie także słów kilka na temat odpowiednich urządzeń, które współpracują ze sobą, tworząc całość systemu. Jak więc widać, tytułowe hasło „Nagłośnianie koncertów” może być rozumiane bar dzo szeroko i w związku z. tym omówimy także procedury uruchamiania i obsługi całej aparatury nagłośniającej. Nie jest naszym zadaniem w tym miejscu szerokie omawianie samego miksowania, jest to bowiem „sztuka”, która w znacznym stopniu angażuje zmysły estetyczne; subiektywne więc odczucia dotyczące reprodukowanego dźwięku, proporcji poszczególnych instrumentów, właściwej korekcji charakterystyki i głośności odtwarzanej muzyki pozostawiamy milcząco percepcji tworzących ją artystów i realizatorów.

II. KONSOLETA MIKSERSKA

Konsoleta jest urządzeniem, które pozwala na mieszanie ze sobą, a także na wpływanie na postać przychodzących do niej sygnałów i odpowiednie skierowanie ich do współpracujących z konsoletą urządzeń - głownie wzmacniaczy wyjściowych i toru monitorowego. Wejścia konsolety współpracują zazwyczaj z mikrofonami, będącymi źródłami sygnałów o poziomie od -50 do 0 dBm, lub ze wzmacnianymi instrumentami muzycznymi, których poziom wyjściowy waha się w granicach od -20 do +30 dBm. Typowy poziom z mikrofonu dynamicznego PL80 wynosi około -40 dBm. Poprzez ustawienie odpowiedniego wzmocnienia dla każdego z torów, otrzymujemy na wyjściu tego urządzenia sygnały o poziomie +4 dBm zasilające linię o impedancji 600 omów. W typowym sprzęcie nagłośnieniowym wyjście to jest podłączone do jednego, lub więcej wzmacniaczy mocy, co zależne jest od konkretnego zestawu.

Mikser pozwala na sumowanie ze sobą różnych sygnałów, bez względu na ich poziom wyjściowy i pozwala na natychmiastową zmianę ustawionych kombinacji.

Istotnym założeniem tego urządzenia jest konieczność zachowania wszystkich właściwości każdego przychodzącego sygnału i to, że mikser nie powinien wprowadzać zniekształceń i modyfikacji sygnału, jeśli nie jest to naszym zamierzeniem.

Podstawowym elementem każdego miksera jest kanał. Każdy sygnał przychodzący na wejście konsolety jest podłączony do odpowiedniego jej kanału; ilość tych kanałów w mikserze ogranicza ilość sygnałów, które mogą być sumowane (poddane obróbce) w tym samym czasie. Rysunek 1 ilustruje podstawowe elementy pojedynczego kanału typowej konsolety mikserskiej.

Kompletny mikser zawiera pewną liczbę tych oddzielnych, izolowanych kanałów, posiadających elementy pokazane na rysunkach 1 i 2, miksowanych następnie, w wyniku czego powstaje suma główna (lub dwie - jeśli mikser jest stereofoniczny) główna i szereg sum pomocniczych, (podgrup) doprowadzonych do poszczególnych wyjść (takich np. jak wyjście toru monitorowego) (ang. AUX). Komercyjny mikser taki, jak „TAPCO C-12/ Series Two” może posiadać, po rozbudowaniu, nawet 44 takie oddzielne kanały.

Istotnymi cechami pojedynczego kanału konsolety są między innymi;

1.    Zasilanie phantomowe mikrofonów pojemnościowych i elektretowych, często z możliwością wyłączenia go w danym kanale;

2.    Przewidziane wejście dla sygnałów o wysokim poziomie (linę). Wejście takie posiada zwykle wyzszą impe-dancję, jego gniazdo przewidziane jest do pracy niesymetrycznej z takimi urządzeniami, jak organy i pianina elektroniczne, gitary elektryczne i syntezatory;

3.    Możliwość stłumienia sygnału wejściowego przed stopniem wzmacniającym (PAD). Pozwala to na zabezpieczenie się przed przesterowaniem stopnia wejściowego. Zabezpieczenie się przed przesterowaniem jest jednym z najważniejszych zadań dobrego elektroakustyka;

RYSUNEK 1 - Schemat kanału

4.    Stopień wzmacniający umieszczony przed tłumikiem i stopniem korekcji charakterystyki, zapewniający duży stosunek sygnału do szumu;

5.    Elektrycznie izolowane od głównej sumy połączenia krzyżowe umożliwiające monitorowanie, a także dołączenie urządzeń doefektów dźwiękowych i innych urządzeń specjalnych;

6.    Tłumik suwakowy (ang. fader) umożliwiający właściwe ustawienie wzmocnienia danego kanału w pożądanych proporcjach z sygnałami pochodzącymi z innych wejść - mikrofonowych i instrumentalnych.

Wyjście każdego z takich osobnych kanałów może być zsumowane w dowolnych proporcjach z innymi sygnałami w celu stworzenia - obok głównej sumy - wielu sygnałów pomocniczych. Rysunek 3 przedstawia schemat blokowy miksera TAPCO z serii 7200, który posiada wszystkie

wymienione cechy. Na rysunku przedstawiono - dla uproszczenia - tylko jeden kanał konsolety, z milczącym założeniem, że pozostałe tory połączone są równolegle do każdej z poszczególnych szyn zbiorczych miksera. Tak więc, poza szyną główną z wyjściami przeznaczonymi do dołączenia wzmacniaczy mocy, znajdziemy tutaj niezależne, elektrycznie odseparowane szyny przeznaczone do solowego (wybiórczego) odsłuchu poszczególnych instrumentów, lub całych ich grup (SOLO), szyny pomocnicze (AUX), odsłuchowe (MONITOR), szyny przeznaczone do wysyłania sygnałów na wejścia urządzeń specjalnych i efektów dźwiękowych (EFFECT). Poziomy wyjścia każdej z szyn mogą być regulowane niezależnie od nastawień sumy głównej. Uniwersalność wymagana od współczesnego miksera, jak to pokazano na przykładzie urządzenia TAPCO serii 7200, dobrze obrazuje złożoność aparatury używanej podczas nagłośniania koncertów muzycznych.

RYSUNEK 2 - Piktogram kanału

.i

Nezależnie sterowane linie odsłuchu scenicznego, możliwość dołączenia specjalnych efektów dźwiękowych i konieczność obsługi wielu mikrofonów tworzą razem skomplikowany system, który - jeśli mamy osiągnąć sukces - wymaga gruntownego przemyślenia.

III. PLANOWANIE

Planowanie zależy rzecz jasna od rodzaju konkretnej imprezy i od jej umiejscowienia, a także od podejścia akustyka do całej sprawy; niezależnie jednak od tych okoliczności zawsze potrzebować będziemy pewnych podstawowych danych. Właściwe planowanie oznacza, że dane takie posiadać będziemy dosyć wcześnie, co najmniej na dzień przed koncertem. Informacjami tymi będą:

1.    Ilość muzyków i na czym grają (rodzaje instrumentów);

2.    Plan sceny i rozmieszczenie na niej muzyków,

3.    Wymagana ilość monitorów odsłuchowych;

4.    Wielkość widowni i wzajemne rozmieszczenie sceny i widowni;

5.    Poziom ciśnienia dźwięku wymagany na widowni podczas koncertu;

6.    Wymagana ilość urządzeń dodatkowych, które mają być podłączone do miksera takich, jak magnetofon, czy też dodatkowy odsłuch z tyłu sceny;

7.    Rozmieszczenie źródeł zasilania (gniazdek sieciowych), a w przypadku większych instalacji o dużej ilości wzmacniaczy mocy, umiejscowienie deski rozdzielczej zasilania; odpowiedni zapas mocy w sieci zasilającej.

Omówienie wszystkich spraw z organizatorem imprezy, muzykami i personelem technicznym jest sprawą bardzo pożyteczną, jeśli nie zasadniczą. Wizyta w sali, która ma być nagłośniana JEST SPRAWĄ ZASADNICZĄ.

Na podstawie tych wszystkich informacji można określić ilość niezbędnego podczas imprezy sprzętu. Rozeznanie co do ilości muzyków i instrumentów, na których grają pozwoli z kolei określić ilość i rodzaj niezbędnych mikrofonów. Warto w tym momencie przejrzeć Dodatki 3 i 8, które pomogą w tym wyborze. Należy także określić sposób zamocowania poszczególnych mikrofonów, co da pojęcie o ilości potrzebnych statywów mikrofonowych, lub o rodzaju specjalnych zamocowań. Plan sceny z uwzględnioną ilością i rozstawieniem mikrofonów pozwoli nam na łatwe ustawienie miksera i wybranych wzmacniaczy mocy.

RYSUNEK 3 - Schemat PANJO 7200

Można teraz zaplanować ułożenie kabli (wiązki) mikrofonowych i głośnikowych.

Określenie liczby mikrofonów i wymagań co do sprzętu pomocniczego wyznaczą rodzaj konsolety mikserskiej, której będziemy używać.

Rozmiary i możliwość fizycznego rozmieszczenia zestawów głośnikowych określą ilość i rodzaj użytych głośników, oraz potrzebnych wzmacniaczy mocy. Warto w tym miejscu zajrzeć do oryginalnego tekstu „Biblii”, oraz do dodatków 1, 2, 6 i 7, które mogą być pomocne przy wyborze wzmacniacza i ustawieniu kolumn głośnikowych.

Wymagania stawiane sprzętowi muszą być spełnione, przy czym może się okazać, że potrzebujemy dodatkowej aparatury. Ograniczone zasoby sprzętu mogą zmienić postać samego koncertu, a ewentualne modyfikacje dotyczyć mogą ilości użytych instrumentów, bądź ilości użytych monitorów odsłuchowych.

Planowanie pozwala na rozwiązanie większości z tych problemów przed rozstawieniem aparatury. Potrzebny sprzęt dodatkowy należy uzyskać na tyle wcześnie, by dyżurny technik był w stanie zapoznać się z jego obsługą.

Przy większych instalacjach, należy ubezpieczyć się sprawdzając listę całego sprzętu. Bez takiego spisu można z łatwością zapomnieć o takich drobiazgach, jak fonobłyski, czy nalepki na aparaturę.

Maksymalny komfort pracy zapewnimy sobie gromadząc możliwie dużą liczbę sprzętu zapasowego.

FV. USTAWIENIE

Ustawianie sprzętu można podzielić na dwa etapy:

1.    Rozlokowanie i wykonanie wzajemnych połączeń posiadanej aparatury.

2.    Testowanie

Rozstawienie sprzętu należy niewątpliwie do łatwych czynności. Mikrofony montujemy na odpowiednich statywach i pozostawiamy w przybliżonych miejscach ich użytkowania. Głośniki montujemy w liczbie i miejscach określonych przez rozmiary widowni i sceny.

Wzmacniacze mocy i sprzęt pomocniczy lokujemy we wszelkich możliwych miejscach i w sposób umożliwiający jego obserwację zza konsolety. Mikser umieszczamy - jeśli to tylko możliwe - na widowni, lecz musimy zdawać sobie sprawę, że pewnych rzeczy z miejsca nie ruszymy i że nie zawsze to będzie możliwe.

Wcześniejsze planowanie powinno uwzględnić także obecność niezbędnych stołów i krzeseł.

Jest bardzo ważnym, aby przed użyciem przetestować cały sprzęt i aby głosy solowe i sygnały muzyczne testować na poziomach bliskich znamionowym. W tym samym czasie powinniśmy wykonać także wstępne ustalenia poziomów poszczególnych instrumentów, oraz dokonać sprawdzenia jakości ich dźwięku. Dźwięk powinien być czysty i nie może wykazywać oznak przesterowania, sprzężeń, zniekształceń i szumu. Może zajsc potrzeba ustawienia odpowiedniego tłumienia.

Poniższe kroki stanowią rodzaj procedury testowania i regulacji systemu nagłośniającego:

1.    Wykonanie korekcji charakterystyki częstotliwościowej głównego członu wyjściowego. Mogą byc potrzebne specjalne mikrofony pomiarowe i mierniki poziomu ciśnienia dźwięku; można też użyć źródła o znanym brzmieniu i wprawnego ucha akustyka.

2.    Ustawienie wejściowych regulatorów poziomu (tłumików) na poziomie gwarantującym brak przesterowania, co pozwala na osiągnięcie dużej dynamiki sygnału.

3.    Ustawienie poziomów sygnałów z mikrofonów wokalistów.

4.    Ustawienie poziomów sygnałów pochodzących z instrumentów muzycznych.

5.    Ustawienie właściwego poziomu sugnałow monitorowych i dobranie ich charakterystyki częstotliwościowej tak, by się mc nie sprzęgało.

6.    „Przegranie” każdego utworu, lub każdej występującej grupy dla ustalenia poziomów i właściwych proporcji poszczególnych instrumentów, a także odpowiedniej głośności i braku sprzężeń przy tym wszystkim.

7.    Ustalenie i ustawienie właściwego poziomu głośności dźwięku na widowni.

Ogólna głośność dźwięku jest bardzo ważnym czynnikiem. Głośność może byc często odnoszona do jakości samego przedstawienia, a także do możliwości porozumiewania się ludzi na widowni. Właściciele, dyrektorzy, muzycy i akustyk są wspólnie odpowiedzialni za właściwą głośność.

Po ustawieniu właściwych proporcji, położenia regulatorów poziomu odsłuchu i poszczególnych mikrofonów nie powinny być zmieniane.

Podczas ustawiania aparatury powinno się zwrócić uwagę na odpowiednie oznakowanie poszczególnych mikrofonów znajdujących się na scenie i odpowiadających im kanałów konsolety, bowiem da to nam dużą czytelność wszystkiego, co dzieje się w konsolecie. Przy wielu mikrofonach tego samego typu może to byc bardzo mylące. Kolorowe osłonki na mikrofony, albo barwne owijki wokoł poszczególnych kabli mogą byc powiązane z kolorami odpowiadających im kanałów miksera. Można również używać numerków identyfikacyjnych, na poszczególnych mikrofonach i instrumentach, lub imion wykonawców umieszczonych na odpowiadających im kanałach konsolety.

Właściwa identyfikacja poszczególnych kanałów miksera jest absolutnie niezbędna.

Jedną z koncepcji miksowania jest grupowanie sąsiednich wejść miksera, lub używanie podgrup (sum pomocniczych) w konsolecie, umożliwiających operowanie całymi grupami mikrofonów jako jednym tłumikiem.

Koncepcja ta umożliwia np. zgrupowanie wszystkich mikrofonów nagłaśniających perkusję w jednym suwaku i operowanie nim, jako jednym instrumentem. To ogranicza poważnie ilość elementów regulacji i jest niezwykle użyteczne zwłaszcza w dużych instalacjach.

Jest także niezwykle przydatne oznakowanie kabli połączeniowych w pobliżu ich podłączenia do miksera.

V. KONCERT

Krytyczną właściwością każdego koncertu „na żywo” jest fakt, że nie można danego utworu poprawić, albo po prostu zagrać jeszcze raz. Odpowiednie planowanie i przeprowadzenie prób są krokami, które mają zapewnić „gładki” przebieg imprezy.

Przy prowadzeniu imprezy wieloczęściowej, czy też składającej się z wielu aktów, należy pokusić się o założenie podczas prób grafika, pomocnego przy dokonywaniu przełączeń i regulacji.

Dobrze pojęta praktyka nakazuje wyłączać nieużywane mikrofony.

Pomimo najlepszego nawet planowania, na każdym koncercie mogą wydarzyć się nieoczekiwane wypadki. Dobra znajomość posiadanego zestawu sprzętu jest najlepszym sposobem na szybką interwencję nawet w przypadku uszkodzenia się części aparatury.

Wiedza taka nie tylko umożliwi szybką reakcję na zaistniałą sytuację, ale także wzbudzi zaufanie pozwalające niejednokrotnie zapobiec panice.

Niektóre działania są bardzo pomocne w rozwiązywaniu problemów:

1.    Używanie słuchawek i funkcji „solo” dostępnej w niektórych konsoletach umożliwia szybkie wyizolowanie problemu, zwłaszcza w przypadku występowania zniekształceń.

2.    Szybkie przejście z widocznie niesprawnego mikrofonu na sąsiedni.

3.    Posiadanie zawsze kilku zbędnych mikrofonów i kabli.

4.    Ciągła kontrola wszystkich wskaźników i regulatorów, puzwalająca na natychmiastowe określenie stanu aparatury, w tym obecności przesterowania.

5.    Unikanie „podciągania” wzmocnienia przy spadku poziomu w danym kanale. Bardzo łatwo jest wówczas doprowadzić do sprzężenia się całej aparatury. Znajomość poziomu, przy którym zaczynają się pojawiać pierwsze objawy sprzężenia w każdym z kanałów jest bardzo przydatna.

Pomimo najlepszych naszych intencji i przygotowań, zawsze mogą wydarzyć się nam jakieś „zgrzyty”. Liczba możliwych akcji zapobiewgawczych jest zazwyczaj bardzo ograniczona. Znajomość tego, co NIE jest możliwe do wykonania na danym sprzęcie, albo nie jest praktyczne, jest tak samo istotna, jak znajomość możliwych rozwiązań w danej sytuacji. Lepiej jest czasem znosić cierpliwie niektóre niedogodności, niż miotać się wokół, choćby minimalnie - dając poznać, że coś jest nie tak. Doświadczenie jest najlepszym nauczycielem w tej materii.

Planowanie, przygotowanie i doświadczenie są niezbędne przy nagłaśnianiu koncertów „na żywo”. To i jeszcze trochę szczęścia..

SPECJALNA UWAGA DLA CZYTELNIKA!

„BIBLIA DŹWIĘKOWCA” i mniejszy dodatek zostały opracowane, aby dopomóc w rozwiązywaniu problemów nagłośniania i kompletowania systemów dźwiękowych. Prosimy o powiadamianie nas o innych problemach, którymi powinniśmy się zając w kolejnych dodatkach.

Jeśli nie posiadasz egzemplarza Biblii i pragniesz go otrzymać oraz znaleźć się na naszej wysyłkowej liście dla otrzy mywania dalszych dodatków, prosimy o wypełnienie załączonej ankiety i wpłacenie odpowiedniej kwoty na adres podany niżej.

Jeśli masz już BIBLIĘ, ale pragniesz otrzymywać kolejne dodatki, wystarczy przysłać tylko wypełnioną ankietę a pieniądze zatrzymać. Cóż za interes?!!

BG[_ acoustic

ul. Dywizjonu 303 33d/36 80 — 462 Gdańsk

Strona Piąta