IMG37 (9)

KAI.LISTO 176

I. Pierwsza nosząca to imię była córką Okeanosa i Tethys. Ona to ze związku z Chrysaorem, synem Gorgony i Posejdona, urodziła dwa potwory: Geryona i Echidne (tab. 32). Z Posejdonem miała Miniasa; z Nejlosem - Chione, a z pierwszym królem Lydii, Manesem, miała Kotysa.

2. Inna Kalliroe była córką boga-rzeki Achełoosa. Poślubiła Alkmeona, z którym miała dwóch synów, Amfoterosa i Akamana (tab. 1). Po śmierci męża, zabitego przez synów Fegeusa, została kochanką Zeusa i prosiła go, aby synowie jej dorośli i aby bóg dał im siłę pomszczenia ojca. Zeus spełnił jej prośbę i w taki to sposób została pomszczona (-* Akaman). Wszystkie te nieszczęścia spowodowała sama Kalliroe przez chęć posiadania naszyjnika i szaty Harmonii (-* Kadmos), darów boskich obciążonych przekleństwem.

3. Bóg-rzeka Skamander miał także córkę zwaną Kalliroe, która poślubiła Trosa i miała z nim czworo dzieci: Kleopatrę, llosa, Assarakosa i Ganimeda (tab. 7). Z Troadą łączy się jakąś Kalliroe, być może identyczną z poprzednią. Nimfa ta była kochanką Parysa, w czasie kiedy strzegł stada na górze Ida, jeszcze przed przygodą z Heleną. Parys porzucił ją dla Heleny. Kalliroe miała długo opłakiwać utraconą miłość.

4.    Inna Kalliroe była córką króla Libii, Lykosa. Po wojnie trojańskiej burza wyrzuciła Diomedesa na brzeg jego królestwa. Lykos go uwięził i już miał złożyć w ofierze Aresowi, ale Kalliroe zakochana w herosie uwolniła go. On jednak opuścił ją i dziewczyna powie* siła się z rozpaczy.

5.    Kalliroe - tak zwało się także źródło bijące nie opodal Kalydonu. Wieść głosiła, że była to dziewczyna, która wzgardziła miłością kapłana Dionizosa. Ten skarżył się przed Dionizosem na swoje niepowodzenie, bóg więc rozpętał w okolicy epidemię szaleństwa. Mieszkańcy zwrócili się do wyroczni w Dodonie, a ta orzekła, że dla zażegnania gniewu boga należy złożyć w ofierze tę dziewczynę lub kogoś, kto ją zastąpi, na ołtarzu obsługiwanym przez Koresosa. W chwili gdy Koresos miał już dopełnić ofiary z dziewczęcia, ponownie opanowany miłością do niej nie miał na to siły - i zabił się. Kalliroe ze wstydu popełniła samobójstwo w pobliżu źródła, które odtąd nosiło jej imię. mb

l.Hes. Th. 288 n.; k Hom. Cer. 419; TzeŁin Lyc. 651; 874; Hyg.Tab. III; Apd. Bibl. U S. 10; Sen. in Ven. Aen. IV 250; D. H. I 27. 2. — Alkmeon, Akaman; Apd. BAL ID 7, 5; Paus. VIII 24,9. 3. Apd. Bibl ID 12.2;Scbol. in IL XX 232, in Pers. 1134. 4. Phi. ParalL Gr.

0 Rom. 23, p. 311 c. 5. Paus. VII21,1.

KALLISTO (KaAAunri)) - 1. Mit Kallistojest mitem arkadyjskim. Kallisto, wedle jednych autorów, była nimfą leśną, wedle innych, córką króla Lykaona albo Nykteusa. Ślubowała dziewictwo i pędziła życie w górach, polując w gronie towarzyszek Artemidy. Zeus ujrzał ją i rozkochał się w niej. Posiadł ją przybierając postać Artemidy, ponieważ Kallisto unikała wszystkich mężczyzn. Inni podają, że Zeus dokonał tego pod postacią Apollona, boga arkadyjskiego, brata Artemidy. Spłodził z nią Ar kasa. Pewnego dnia, gdy Kallisto była już w ciąży, Artemida wraz z towarzyszkami postanowiły wykąpać się w źródle. Kallisto musiała zrzucić szaty i jej wina została odkryta. Rozgniewana Artemida przepędziła Kallisto i przemieniła ją w niedźwiedzicę. Mówiono także, że tę przemianę spowodowała zazdrosna Hera, a być może, że przezornie dokonał tego Zeus, chcąc w ten sposób ukryć swoją

kochankę i ochronić ją w tej postaci przed zemstą żony. Hera jednak potrafiła odkryć Kallisto i namówić Artemidę, ażeby uśmierciła ją strzałą z łuku. Możliwe, że Artemida samorzutnie zabiła Kallisto, by ukarać ją za nieustrzeżenie dziewictwa. Zeus zmienił Kallisto w gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy. (Inne odmiany tego podania - Arkas tab. 9). Niektóre opowieści przypisują jej drugiego syna, bliźniaka Arkasa, boga Pana.

2. Inna Kallisto, siostra Odyseusza -* tab. 39. mb

I. Erai. I n.; VIII; Apd. Bibl. III 8.2; Schol. Ven. in //. XVl)l 487; Cali. h.lor. 40; Calull. 66,66; Theoc. 1125; Hyg- Astr. III; Fab. ISS; I77;Ov. A/rt. 11409 n.;/a». li 155 n.; Serv. in Verg- Georg. 1138; Paus. I 25,1; VIII 3,6 n; 4. I; X 9, 5; por. Tzet. in Lyc. 478;481; Schol. in E. Rh. 36; in Theoc. 13. 2. -• Odyseusz.

KALYDNOS (KóAo8voę) - syn Uranosa, wedle niektórych wersji był pierwszym królem Teb, poprzednikiem Ogygosa. Niekiedy przypisywano mu wzniesienie murów obronnych i wież miasta, ale wersja najbardziej znana przypisywała to dzieło -» Amfionowi i Zetosowi. mb

Tzet. in Lyc. 1206; 1209; Steph. Byz. s.v. KńAu6va.

KAŁY DON (KaAuScóy)- 1. Heros eponimiczny okręgu Kalydońskiego leżącego w Etolii, na północ od Zatoki Korynckiej. Syn -» Ajtolosa i Pronoi (tab. 24), poślubił Ajolię, córkę Amytaona, i miał z nią dwie córki, Epikastę i Protogeneję.

2. Inne wersje uważają Kalydona za syna Testiosa. Gdy Testios powrócił z Sikyonu po długiej nieobecności i zastał Kalydona śpiącego przy swojej matce, wyobraził sobie niesłusznie, że dopuścili się kazirodztwa i zabił ich oboje. Później przekonawszy się, w jakim był błędzie, rzucił się do rzeki zwanej Aksenos, która odtąd nosiła imię Testiosa, aż ostatecznie została nazwana Acheloos. Jeszcze inni podawali, że Kalydon był synem Aresa i Astynome. I gdy pewnego razu zobaczył Artemidę w kąpieli, został za to przemieniony w skalę na gótze Kalydonu nad rzeką -* Acheloos. mb

1. Apd. Bibl. I 7, 7. 2. Ps.-Plu. De fiuv. 22,1 i 4.

KALYPSO (KaAuycó)- 1. Nimfa, wedle jednych córka Atlasa i -» Plejone, wedle innych, córka Słońca (Helios) i Perseis (co czyniłoby z niej siostrę -» Ajetesa i -* Kirke). Żyła na wyspie Ogygii, którą autorzy umiejscowiają w zachodniej części Morza Śródziemnego, a która niewątpliwie jest identyczna z półwyspem Ceuty, na wprost Gibraltaru. Kalypso, „ukrywająca", przyjęła rozbitka Odyseusza. Odyseja opowiada o jej miłości do Odyseusza i o tym, jak go zatrzymywała u siebie przez dziesięć lat (podawano też, że przez siedem lub że tylko przez jeden rok), obiecując mu, na próżno, nieśmiertelność. Odyseusz zachował w głębi serca pragnienie powrotu na Itakę i nie dał się tym skusić. Kalypso mieszkała w głębokiej pieczarze o licznych salach, które wychodziły wprost na naturalne ogrody, na święty las z ogromnymi drzewami, z potokami wijącymi się wśród grządek. Pędziła czas na przędzeniu, tkaniu w otoczeniu swych służebnych, nimf podobnie jak ona, które pracując śpiewały. Na prośbę Ateny Zeus posłał Hermesa do Kalypso z rozkazem uwolnienia Odyseusza. Kalypso, choć niechętnie, jednak pozwoliła odjechać ukochanemu. Dała mu drewno na wybudowanie tratwy i zaopatrzyła w żywność na drogę. Pouczyła go także,

KARK1NOS

177

wedle jakich gwiazd powinien się kierować w czasie żeglugi.

Podania późniejsze od Odysei mówią, że Odyseusz i Kalypso mieli syna zwanego Latinusem (częściej jednak uważa się go za syna Kirke); niekiedy mówiono nawet, że mieli dwóch synów, Nausitoosa i Nausinoosa, których imiona przypominają nazwę okrętu (naus). Wreszcie przypisywano im także jako syna Ausona, od którego imienia pochodzi nazwa Ausonii (-»Au-son, Odyseusz, s. 473, tab. 39).

2. Kalypso jest także imieniem jednej z córek Tethys i Okeanosa. mb

1. Apd. Epil. VII24; Od. V13-281VII243-166; Hyg. FaM25;Lyd.ll 3; Eust. in Hom., p. 1796; Tzet. in Lyc. 174; por.Prop.l l5,9;Ov. Arsam. II 125; — Auson. V. Berard, Les Navigations d'Ulysse, t. III, s. 213 n.; A. Meillet, w: REG 1919, s. 384 n.; Rohde, Griech. Roman, Lepzig 1934*, s. 2; A. Ferrabino, Kalypso, Torino 1914, s. 257 n. 2. Hes. Th. 369.

KAMBLES (KóppX.Tię) - król Lydii, był tak zachłanny najedzenie, że pożarł własną żonę. Potem z żalu popełnił samobójstwo. Zamiast Kamblesem, niekiedy zwano tego króla Kamblitesem (-»Iardanos). mb

Ath. X 416 c; por. Ael. VH127;Nic. Dam. w FHG (Muller) III,p. 372,

28.

•KAMENY (CAMENAE) - rzymskie nimfy źródeł. Miały swoje sanktuarium w świętym gaju w pobliżu Porta Capena (nieco na południe od wzgórza Caelius), w zakątku, gdzie znajdowała się również świątyńka-

-* Egerii. Bardzo wcześnie zaczęto te nimfy utożsamiać z muzami, mb

Serv. in Verg. EcL VII21 (cytat z Warrena); Liv. 121,3; PIu. Numa 13.

KAMPE (KdjiTtTj) - Poczwara, której -♦ Kronos powierzył w Podziemiu straż nad cyklopami i sturękimi uwięzionymi tam przez niego. Gdy wyrocznia przepowiedziała Zeusowi zwycięstwo nad Kionosem i tytanami, jeśli uzyska pomoc cyklopów, Zeus zabił Kampe i uwolnił cyklopów, mb

Apd. Bibl. I 2,1; Nonn. XVIII237 n.; D. S. m 72; por. Ov. Fast. III 799 n.

KANAKE (Kavdtoi)-jedna z córek -* Eola i Ena-rete (tab. 8). Owidiusz (zapewne idąc za Eurypidesem) opowiada, że miała ona dziecko ze swoim bratem, Makareusem. Niańka czyniła przygotowania, aby wynieść dziecko z pałacu i gdzieś je podrzucić. Ukryła je wśród świętych przedmiotów, udając, że idzie złożyć ofiarę, tymczasem dziecko zapłakało, zdradzając tym swą obecność przed Eolem. Eol rzucił dziecko psom na pożarcie, córce zaś posłał miecz z rozkazem, aby popełniła samobójstwo. Kanake miała z Posejdonem kilkoro dzieci (tab. 10). mb

Apd. Bibl 17,3; D. S. V 61; Cali. h. Cer. 99; Hyg. Fab. 238;242;243; Ov.Her. 11; Stob. 64,35; Serv. in Verg. Aen. 17_5; Schol. in Ar. Nu. 1371; Ra. 849; PIu. Par. min. 312 c; E. niezach. tragedia Eol na ten temat (FTG. Nauck, p. 291 n.); por. L. Sćchan, Eludes..., s. 233 n.

KANOPOS (Kóvomoę) lub KANOBOS - heros, który nadał swe imię miastu w Egipcie i odnodze Nilu, u jego ujścia (Kanopos) blisko Aleksandrii. Pochodził z Amyklaj i był sternikiem -» Menelaosa, gdy ten po zdobyciu Troi przybył do Egiptu wraz z-* Heleną. Kanopos był młodzianem wielkiej urody. Teonoe, córką króla Egiptu, -* Proteusa, zakochała się w nim, ale bez wzajemności. Raz, gdy Kanopos zszedł na ląd,

został ukąszony przez węża i zmarł. Menelaos i Helena pogrzebali go i wznieśli mu grób na wyspie Kanopos. Z łez wylanych wówczas przez Helenę zrodziła się roślina zwana helenion.

Inna wersja podaje, że Kanopos był sternikiem Ozyrysa, boga egipskiego. Ponoć miał sterować również okrętem Argo; i sternik, i okręt zostali wyniesieni na niebo jako konstelacje, mb

Conon 8; Tac. Ann. II60; Str. XVII801; Serv. in Verg. Aen. XI263; Georg. IV 287; Hyg. Astr. II 32, Erąl. Cal. 37

KAPANEUS (Kanaveuc) - był jednym z władców z Argos, którzy wzięli udział w wyprawie Siedmiu przeciw Tebom, i był jednym z owych Siedmiu (-* Amfia-raos, -*Adrastos).

Kapaneus był synem Hipponoosa. Był człowiekiem gwałtownym, olbrzymiego wzrostu. Nie znał lęku przed bogami i podczas pierwszego uderzenia na Teby rzucił się zdecydowany je podpalić. Ale gdy wspinał się na mury, Zeus poraził go śmiertelnie piorunem. Euadne, żona Kapaneusa, rzuciła się na stos, na którym płonęło jego ciało. Synem Kapaneusa był - Stenelos, który brał udział w wojnie trojańskiej, mb

ILII564; IV 403; Stat. Theb. III 604; IV 176; VI731 n.; X 827 n.; A. Th. 422 n.; S. OC1319; Atu. 134 n.; E. Ph. 1191 n.; 1202; Supp- 496 n.; IA 246; Paus. IX 8,7; Apd. Bibl. III 6,3; 6,7; 7,1; Hyg. Fab. 70; 71; Ov. Met. IX 404; D. S. IV 65,8. Por. Ch. Picard, Les blichers sacrćs d'Eleusis. Rev. Hist. Rei. 1933, ł. 137 n.; W. Nestle, w: ARW 1936, s. 248 n.

•KAPYS (Kójcuę) -1. Iliada wymienia Kapysa wśród przodków Eneasza. Był on synem Assarakosa i miał z Temiste dwu synów, Uosa i Anchizesa (tab. 7). Późniejsze podania przydają Eneaszowi towarzysza tego imienia, który ponoć założył miasto Kapuę w Kampanii. Ale mówiono również, że założycielem Kapui był Romos, jeden z synów Eneasza, i że nazwał miasto tym imieniem na pamiątkę swego pradziada (-* też Ajgestes).

Kapysa, towarzysza Eneasza, uważano niekiedy także za założyciela miasta Kafyaj w Arkadii.

2. Niektórzy autorzy twierdzą też, że założycielem Kapui nie był Trojańczyk, ale Samnita o tym samym imieniu. Jest prawdopodobne, że nazwa Kapui wywodzi się w istocie od słowa etruskiego, znaczącego „sokół”, a uogólniając treść słowa oznacza wszystkich tych, „którzy mają zakrzywione duże palce u nóg”. mb

U XX 239; Apd. Bibl. III 12,2; Hecat F. Gr. Hist (Jacoby), l p. 18; D. H. I 71,1 n.; 88,3; Sir. XIII608; Verg. Aen. 1183; X 145; Scrv. in Veig. Aen. 12 i 242; 272; 284; II35; X 145; Siat Sih. III 5,77; Ov. Fast. IV 34; Tzet. in Lyc. 1232; Uv. IV 37. Por. J. Birard, Colonisation..., s. 380; J. Heuigon, Capoue prłromaine, s. 144 n.

KARKABOS (KapKÓ0oę)-syn króla Perrąjbów, Triopasa, który rządził w północnej Grecji, między Macedonią a Tracją. Triopas był okrutnym tyranem i syn zabił go, ażeby wyzwolić ojczysty kraj. Po dokonaniu ojcobójstwa Karkabos udał się dobrowolnie na wygnanie i został oczyszczony przez Trosa, króla Troady, u którego szukał schronienia. Król dał mu nadto posiadłość, na której Karkabos założył miasto Zeleja. Jego potomek, Pandaros, walczył po stronie Trojan, mb

Schol. in //. IV 88.

KARklNOS (Kaptcho;) - imię to znaczy w języku greckim „rak”. Karkinos był rakiem żyjącym w mokra-