IMG40 (8)

KELMIS 182

KELMIS 182

two, by je oddać własnemu ojcu. Z (ego powodu został zabiły przez Diomedeaa, wnuka Agriosa (— Diomedes, lab. 27). mb Apd. Btbt I 8.6: Hy«- Fah 175.

KELMIS (KćApię) - bóstwo, które według podania krcicńskicgo należało do otoczenia Zeusa - dziecka. Początkowo oddany bogu, potem Kclmis znieważył Reę i dlatego Zeus przemienił go w bryłę z diamentów (lub ze stali), mb

Ov Ałit IV 282; Nowi. XIV 29; XXIII 156 dc. Por. S. ftagm. 336

KELTOS (KeAróę) - heros eponimiczny Celtów. Syn Heraklesa, kiórcgo ten począł z Keltine, córką króla Brytanii. Herakles powracał z wyprawy przeciw Geryonowi ze zdobytym stadem i gdy wędrował przez ziemie Brytów, tam córka króla ukryła jego stada i przyrzekła mu je zwrócić-pod warunkiem, że ją posiądzie. Herakles pragnął odzyskać trzody, a że dziewczyna była bardzo piękna, chętnie się zgodził. Z tego związku narodził się Keltos (— Galatca).

Inna wersja czyni Keltosa synem Heraklesa i Plejady Sterope. mb

ftrth. 30: ki Mam- łv. KiZtoL

KERAMBOS (Kepappoę) - pasterz z góry Otrys w Tcsalii. Podczas potopu Deukalionowego schronił się na górze, by uniknąć zatonięcia, a nimfy dały mu skrzydła, zmieniając go w skarabeusza zwanego Kerambyks (— Tcrambos). mb Ov. Mit VII 533; por. Ani. Lib. 22. -» Tcrambos.

KERAMOS (Kepapoę) - heros attycki, który dał swe imię przedmieściu Aten, zwanemu przedmieściem „Keramejkos". Był synem Ariadny i Dionizosa. Uchodził za wynalazcę sztuki garncarskiej, jak wskazuje samo jego imię (ceramika), mb

Ra im. 13,1; Su id. łv. Kźpflpoę

KEREBIA (Kiipcjila) - matka Diktysa i Polydektesa, dwu braci, żyjących na wyspie Serifos, którzy odgrywali pewną rolę w micie -* Perscusza. Dzieci te miała z Posejdonem, chociaż, wedle innych autorów, Diktys i Połydektes nie byli synami Posejdona, lecz Magnesa. mb

Tm jn Lyc. 838.

KERKAFOS (Kfepwupoę)-jeden z siedmiu synów Heliosa i Rode, Heliadów. Poślubił Kydippe, jedną z córek swego brata — Ochimosa, po którym objął tron na wyspie Rodos. Miał trzech synów, lalysosa, Lindosa i Kamejrosa, a ci podzielili wyspę między siebie i zbudowali trzy miasta, nadając im swe imiona, mb

D. S. V 56 o.: Pi. O. 8. 131 n.; Sir. XIV 654; Slcph. Byt. s. v. AMoę

KERKOPI (Kipiouiieę) - dwaj bracia, zwani czasem, jeden Eurybates, drugi Frynondas, lub Sillos i T riballos, ale najczęściej określani imieniem zbiorowym: „Ker-kopi". Matką ich była Teja, jedna z córek Okeanosa. Kerkopi byli rozbójnikami, potężnego wzrostu, o kolosalnej sile. Ograbiali i zabijali wędrowców. Matka przestrzegała ich przed herosem zwanym Melampygos (co znaczy „człowiek o czarnym tyłku"). Pewnego dnia

bracia spotkali Heraklesa śpiącego blisko drogi i chcieli go okraść. Ale heros zbudził się i łatwo dał sobie z nimi

_Iradę. Zawiesił ich obu nogami do góry na dwu końcach

długiego drąga, zarzucił sobie na barki i niósł jak dwoje koźląt na tang. W tej pozycji zobaczyli czarny tyłek Heraklesa i przypomnieli sobie przepowiednię matki. Zaczęli stroić żarty i wprowadzili Heraklesa w taki dobry humor, że zgodził się ich puścić na wolność.

Niemniej po tej przygodzie Kerkopi nic zaprzestali prowadzić rozbójniczego żywota, aż wreszcie Zeus rozgniewany ich postępowaniem zamienił ich w małpy i przesiedlił na dwie wyspy, które zamykają Zatokę Neapolitańską, Proscidę i Ischię. Tam też żyli ich potomkowie i mówiono, że stad wywodziła się nazwa tego archipelagu w starożytności, zwanego „Wyspami Małp", Pitekusaj (-• Herakles), mb

D. S. IV 31,7; Apd. Bibl. II6,3; Nonn. w We* te (manna Myth., p. 373, Tiet.Chil V 74n.;inLyc.91;Euti. in Od. XIX 247(p. I86);0v.Met. XIV 18 n. Por. Aly s.v. KUoę RE III I A, up. 98 n.

KERKYON (KepKuow) -1. Heros eleuzyński, syn Posejdona albo Hefajstosa i córki Amfiktiona lub wreszcie Branchosa i nimfy Argio (-* Raros). Miał jaskinię przy drodze wiodącej z Elcusis do Megary, zatrzymywał przechodniów i zmuszał do walki. Pokonanych zabijał. Aż raz Tezeusz przechodził tamtędy. Był zręczniejszy w zapasach od Kerkyona, chwycił go, uniósł w górę, cisnął gwałtownie o ziemię i zmiażdżył.

Na drodze między Megarą a Eieusis znajdowało się miejsce zwane „palestra Kerkyona”; mówiono, że tu właśnie rozbójnik atakował swoje ofiary (-+ Alope).

2.Tradycja zna jeszcze innego Kerkyona, syna -* Agamedesa. mb

I. Apd. Epit. 13; B. 17,26; D. S. IV 59,5; Plu. Tkes. 11; Paus. 139,3; Schol. in Luc. lot. Tras. XXI, p. 65 (Rabc); Ov. MerVII439; Hyg. Fab.

38 2. Paus. VIII5.4; 45,7; 53,6.

KERKYRA (Kćpicupa) lub KORKYRA-jedna z córek rzeki Asopos. Matką jej była Arkadyjka Metope. Porwał ją Posejdon i posiadł na wyspie Korkyrze (obecnie Korfu) nazwanej jej imieniem. Kerkyra dała mu syna Fajaksa, eponima Feaków. mb

Paun. II5.2; V 22,4-6; Schol. in Pi. 0.6.144; A. R. IV 568; D. S. IV 72.

KEROESSA (Kepóeooa) - córka ło i Zeusa. Urodziła się niedaleko Bizancjum, na Złotym Rogu, stąd też jej imię, którego rdzeń przypomina wyraz oznaczający róg. Wychowała ją jakaś nimfa, a później pokochał Posejdon, któremu dała syna Byzasa, założyciela i pierwszego króla miasta Bizancjum. Miała też drugiego syna, Strombosa, który wojował z bratem i z Bizantyj-czy kam i. mb

Slcph. Byi. ».v. Bu^fomoy; Procop. De aedibus I 5; FHG (MOIlcr), p. 148-150.

KERY (Kf)peę)- istoty odgrywające dużą rolę w Iliadzie. Na ogół wyobrażają w scenach bitew i gwałtu Przeznaczenie, które dosięga każdego bohatera w chwili jego śmierci. Przedstawiane są jako skrzydlate, czarne istoty, o wielkich, białych, straszliwych zębach, z długimi i ostrymi pazurami. Rozszarpują trupy i piją krew zabitych i rannych. Ich płaszcze plami ludzka krew. Wszelako nie są wyłącznie „walkiriami" pola bitwy. Niekiedy pewne wyrażenia homerowskie wskazują, że uważano je również za Losy współistniejące z

183

każdą ludzką istotą, uosabiające nie tylko rodzaj śmierci, ale również rodzaj życia, które powinna wybrać. Tak Achilles może wybrać między dwiema kerami: jedna dałaby mu długie i szczęśliwe życie w ojczyźnie, z dala od sławy i wojny, a druga, ta wybrana, zapewniła mu wiekopomny rozgłos za cenę przedwczesnej śmierci pod Troją. Podobnie Zeus waży na wadze w obecności bogów kery Achillesa i Hektora, aby dowiedzieć się, który z nich ma umrzeć, kiedy staną przeciw sobie do walki. Szala z kerą Hektora opada do Hadesu i natychmiast Apollon pozostawia herosa nieuchronnemu losowi.

Jaką taką genealogię uzyskały kery w Hezjodowej Teogonii. Ukazują się tam jako „córki Nocy’', ale w tym samym ustępie, parę wierszy dalej, poeta wymienia jedną kerę, siostrę Tanatosa i Morosa - „Śmierci i Zgonu”, i w i e I e ker, sióstr Mojr (albo -» Parek). Jest to bez wątpienia wtręt lub może sprzeczność spowodowana charakterem popularnego i niejasnego pojęcia kery, która raz jest odrębnym bóstwem,^-a raz potęgą immanentną jednostce. Chociaż ustęp ten jest późniejszy od całości, w którą go włączono, to jednak pewne, że pojęcie kery mogło przyjąć wartość kolektywną.

W epoce klasycznej kery zdają się przede wszystkim egzystować jako reminiscencje literackie: miesza się je zwykle z innymi pokrewnymi bóstwami: Mojrami, a nawet eryniami, do których zbliżone są piekielnym i dzikim charakterem. W tragediach są tylko zapożyczeniami z epopei homeryckiej. W poetyckim ustępie Platon uważa je za istoty złe, które podobne do harpii plamią wszystko, czego dotkną w życiu ludzi. Możliwe, iż popularna tradycja zidentyfikowałaby je w końcu ze złośliwymi duszami zmarłych, które należy uspokoić ofiarami. Czyniono to na przykład w święto Anteste-riów. bg

IL I 228; 416 n.; II 302; lii 454; VIII 70 n. (prawdopodobnic interpolowane z XXII 209); IX 410 n.; XI 330 n.; XVIII 114 n.; 535 n.; XXII 102,209 n.; XXIII78 n.; Hes. Th. 211; 217; Op. 92; Seul. 156.249 n.;A. Th. 760; 1055; S. OT469 n.; Ph. 42; 1166; E. HF. 870; EL 1298 n.; Ph. 950; PI. Leg. 937 d; A. R. IV 1485 n.; PhoL I. p. 186 Nb.

KERYKS (Kf|pu^) - imię to znaczy w języku greckim „herold”. Keryks był synem Eumolposa z Eleusis. Po śmierci ojca objął pieczę nad kultem Demeter i od niego wywodzą się „heroldowie” (kerykes), którzy występują w obrzędach misterium eleuzyńskiego. Niekiedy uważano Keryksa za syna —■ Aglauros i Hermesa, mb

Paus. I 38, 3; Suid. s.v. KfjpuKeę.

KETES (KŚTąę) - król Egiptu, który posiadał umiejętność zmieniania postaci we wszelkiego rodzaju istoty, zwierzęta lub drzewa, a nawet w żywioły, takie jak ogień, woda itd. Posiadał, jak mówiono, „wiedzę oddychania”, która prawdopodobnie leżała u podstaw magii, mb

D. S. I 62. -* Prnteus.

KETO (Kijto))- imię to przypomina potwory morskie (wieloryby i in.). Keto była córką Pontosa (Morza przedstawionego jako istota rodzaju męskiego), i Ziemi (Gaja). Była siostrą Nereusa, Taumasa (tab. 12 i tab. 32). Poślubiła rodzonego brata Forkosa lub Forkysa. Urodziła mu dzieci:    Graje (— Staruszki), Gorgony,

Hesperydy i Smoka, który strzegł złotych jabłek Hespe-ryd. mb

Hes. Th. 238; 270 n.; 333; Apd. Bibl. II2,6; 4.2; Schol. in A. R. IV 1399.

KILIKS

KEYKS (Kt|u^)-1. Król Trachis, przyjaciel i krewny Heraklesa (był siostrzeńcem Amfitriona). U niego schronił się Herakles, gdy przypadkowo zabił młodego -» Eunomosa. Po śmierci Heraklesa jego dzieci, prześladowane nienawiścią Eurysteusa, schroniły się w Trachis u Keyksa. Eurysteus sprawił jednak, że je stamtąd wygnano.

Córka Keyksa, Temistonoe, była żoną Kyknosa, którego zabił Herakles. Keyks sprawował obrzędy pogrzebowe Kyknosa. Mówiono, że Keyks miał dwóch synów. Hippasosa, który towarzyszył Heraklesowi w wyprawie przeciw Ojchalii i tam zginął, i — Hylasa towarzysza Heraklesa i Argonautów.

2. Inny Keyks. syn Eosforosa, mąż Alkyone został przemieniony w ptaka, mb

1. Apd. Bibl. II7,6; 8.1; Het. ScuL 354; 472 n.; Schol. in S. Te 39;

D. S. IV 36; 57; Ani. Lib. 26; Paus. I 32,6.2. — Alkyone.

KICHYROS (K(xupoę) - w Chaonii żyła dziewczyna szlachetnego rodu, zwana Antippe. Kochał się w niej młody wieśniak. Ona odwzajemniała jego miłość. Spotykali się, bez wiedzy rodziców, w świętym gaju. Pewnego razu zdarzyło się, że w tym lesie, który otaczał grób -* Epejros, syn króla tej krainy, imieniem Kichy-ros, ścigał panterę, która tam się schroniła. Kochankowie ukryli się w zaroślach. Kichyros, widząc poruszające się listowie, cisnął oszczepem i zranił śmiertelnie Antippe. Gdy zorientował się, że popełnił zbrodnię, postradał zmysły. Dosiadł konia, wspiął go na skały i zabił się. Mieszkańcy Chaonii otoczyli murem miejsce wypadku i nazwali miasto w ten sposób powstałe Kichyros. mb

Parth. 32. — Epejros.

KIKONI (K(KOveę) - szczep zamieszkujący Trację, który występuje w Iliadzie, wśród sprzymierzeńców Priama. Mieli przywódcę niejakiego Mentesa, który zdaje się nie odegrał w wojnie ważniejszej roli. Kikoni występują głównie w Odysei. U nich właśnie Odyseusz znalazł pierwszą przystań po opuszczeniu Troi. Przybył mianowicie do Ismaros, jednego z ich miast, zajął je i splądrował. Oszczędził tylko kapłana Apolłona, imieniem -* Maron. Ten dał mu jako okup wspaniałe dary, a w szczególności dwanaście amfor słodkiego i upajającego wina, które później pozwoliło Odyseuszowi upić Polifema i wydostać się z opresji. Po złupieniu miasta Odyseusz poradził swym żołnierzom wycofać się i zadowolić łupami już zdobytymi, ale go nie usłuchali, a ludność z dalszych stron kraju miała dzięki temu czas, by przybyć na pomoc i uderzyć na Greków. Zginęło wtedy po sześciu ludzi z każdego okrętu. Odyseusz miał ledwie tyle czasu, by uciec.

Nazwa Kikonów pochodzi od ich herosa eponima, Kikona, syna Apolłona i Rodope. Mówiono, że to u nich przebywał — Orfeusz i że został wtajemniczony w misteria Apolłona, a także mówiono, że ich kobiety rozszarpały herosa. Kikoni istnieli jeszcze w epoce historycznej, dowodem na to jest wzmianka u Herodota wymieniającego ich wśród ludów, przez których ziemie przechodziło wojsko Kserksesa w czasie wojen perskich. mb

IL n 46; XVII73; Od. IX 39-66; 165; 196;211: Apd. Ep VII2; Hyg. Fab. I25;0v. Met. VI710; HdL VII59; Plin. VI55; D. S. V 77.4;Sir. Vn fragm. 18.

KILIKS (K(Ai£)-jeden z synów Agenora, króla Sydonu. Był bratem Kadmosa. Tasosa itd. (tab. 3) oraz

15 Słownik mitologii greckiej