IMGw16

celu, wprowadzili na miejsce Walencji cząstkowych indeks globalny, np. budując z różnych zadeklarowanych dążeń cząstkowych skalą zbiorczą typu Likerta i na jej podstawie przewidywali zachowanie danej jednostki — przewidywanie nasze byłoby trafne tylko dla tych ludzi, którzy rzeczywiście w swej psychice dokonali odpowiedniego scalkowania Walencji cząstkowych, fałszywe zaś lub przynajmniej bardzo niedokładne dla obu typów pozosta-łvch.

Komponent poznawczy postaw. Spójność logiczna a dążenie do konsonansu afektywnego

Doniosłość komponentu afektywnego w strukturze postawy sprawia, iż większość sposobów badania postaw, a zwłaszcza większość istniejących w socjologii metod pomiaru postaw, dotyczy tego wymiaru. Nawet wtedy, kiedy skala do pomiaru postaw składa się z pewnej liczby pozycji (pytań lub stwierdzeń) zawierających duży ładunek poznawczy („co sądzisz o przedmiocie postawy ze względu na ...”), to rezultaty odpowiedzi na dany zespół pytań z reguły są interpretowane nie jako bezpośrednie wskaźniki przekonań człowieka o własnościach przedmiotu postawy, lecz jako pośrednie wskaźniki ocen, jakie w nim ten przedmiot budzi, a więc wskaźniki komponentu afektywnego. Podobnie jest i w przypadku dyspozycji do zachowań uniwersalnych, jak np. w odpowiedziach na pytanie: „Jak należy, twoim zdaniem, zachować się w takich a takich to sytuacjach wobec [...]” Również i one rzadko są interpretowane w badaniach nad postawami, jako bezpośrednie wskaźniki zintemalizowanych norm czy osobistych dążeń odpowiadającego, tj. komponentu behawioralnego odpowiednich postaw — a znacznie częściej jako pośrednie wskaźniki ocen 1 emocji związanych z przedmiotem postawy i zmierzają do określenia pozycji przedmiotu na odpowiednim punkcie wymiaru walencji.

Wyraźne wyodrębnienie trzech składników postaw implikuje celowość uwzględnienia w opisie postawy nie tylko jej komponentu afektywnego, lecz także i komponentów pozostałych, Tym samym nasuwa konieczność opracowania aparatury pojęciowej, która by pozwalała wyróżnić odpowiednie stopnie — czy raczej —

42